Ferd, aile, cemaat ve toplumu eğitip yönetmede esas olan hürriyet, adalet, meşveret, demokrasidir. Zira, "Hürriyet Rahman'ın ihsanıdır, zira o imanın bir hassasıdır özelliğidir."1

Bir meseleyi enine-boyuna müzakere etmek demek olan meşveret danışma, katılım, ortak akıl, kollektif şuur ile ehlinin fikirlerinin alınması, alternatif düşüncelerin ortaya konması, mihenge vurma, şeffaflık, sorgulamasıdır. Ve meşveret her şeyde hükümfermadır (geçerlidir).

"Meşverette hüküm, ekserindir."2 Ve "Eşhâsın şahısların keyfine tebaiyet edilmez ve etmeyiz!"3 Yani, ister anne-baba, ister yönetici, kim olursa olsun, onların şahsî görüşlerine göre değil, Kur'ân ve Sünnet-i Seniyyeye göre hareket edilir. Bunun da detayları meşveretle ortaya çıkar.

Kur'ân'da, "Allah size, emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor."4 mealindeki ayetin gereği ister ateist, dinsiz, ister gayr-i Müslim ve Müslim kim olursa olsun adalet, hak ve hürriyetlerini aramamız emredilir.

İşte bu hakikatlere binaen, insanın, bilhassa Müslümanın medenî olduğunu gösteren en temel özellik kriterlerden birisi de adalet ile hak ve hürriyettir. Ve başkalarının da haklarını aramak mecburiyetindeyiz.

"İnsan medenî-i bittab olduğundan ebnâ-yı cinsinin hukukunu muhafazaya ve hakkını onlar içinde aramaya mükelleftir."5 "Medenî-i bittab'" doğuştan iyi huylu, kibar, faziletli, demektir.