Sayıştay Başkanlığı mahalli idarelere ve iştiraklerine ait 2024 yılı denetim raporlarını açıkladı. Bu raporlarda yer alan iştiraklerin denetim raporları acı gerçekleri gözler önüne serdi. Birçok iştirakin sürdürebilirliğini yitirmiş durumda olması buralara neşter atılmasını zaruri hale getirmiştir.

Örnekler üzerinde raporlarda yer alan tespitler ve çözümleri

Sayıştay raporlarındaki örnekler üzerinden iştiraklerin (BİT) durumunu ve alınması gereken tedbirleri açıklamaya çalışacağım.

A- Şirketlerin birçoğunda sürdürülebilirlik sorunu yaşanıyor

Birkaç örnek üzerinden konuyu açıklamamız gerekirse halka hizmet için kurulan BİT'lerin kimlere hizmet ettiği ve iflasa sürüklendikleri açıkça görülecektir.

1- Adana Büyükşehir Belediyesinin %50'den fazla hissesine sahip olduğu şirketlerin mali durumlarının 6102 sayılı Kanun'un 376'ncı maddesine göre değerlendirilerek şirketlerin sürekliliğinin sağlanmasına yönelik gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.2- Ankara Büyükşehir Belediyesine ait Anfa Ankara Altınpark İşletmeleri Limited Şirketinin mali tablolarının incelenmesinde, şirketin zararının sermayesini aştığı görülmüştür. 580 Geçmiş Yıl Zararları Hesabına göre Şirket zararının 2023 yılı sonu itibarıyla 2.699.241.212,31 TL olduğu; 591 Dönem Net Zararı Hesabına göre ise 2024 yılı zarar tutarının 130.006.532,64 TL olduğu görülmektedir. Buna göre Şirketin uğradığı toplam zarar tutarı 2.829.247.744,95 TL olmaktadır.

2024 ve önceki yıllara ilişkin Yönetim Kurulu ve Genel Kurul kararları incelendiğinde, Yönetim Kurulu'nun ve Genel Kurul'un bu konu hakkında herhangi bir girişimde bulunmadığı ve TTK'nın 376'ncı maddesi gereğince bu durumu ortadan kaldırmaya yönelik tedbirlerin alınmadığı görülmüştür. Bu itibarla Kanun hükmü gereğince Şirket Genel Kurulu tarafından bu yönde herhangi bir karar alınmadığı takdirde şirketin kendiliğinden sona erecektir.

3- Ankara Büyükşehir Belediyesine ait Anfa Güvenlik Hizmetleri ve Sistemleri Limited Şirketinin mali tablolarının incelenmesinde, şirketin zararının sermayesini aştığı görülmüştür. Buna göre Şirket'in uğradığı toplam zarar tutarı 462.031.158,72 TL olmaktadır.

Yukarıdaki belirtilen hususlar birlikte değerlendirildiğinde şirketin kayıtlı ve ödenmiş sermayesinin 422.676.920,82 TL, 2024 yılı sonu itibari ile toplam zararının 462.031.158,72 TL olduğu göz önüne alındığında, Şirketin uğradığı zararın 2024 yılı sonu itibarıyla ödenmiş sermayesinin tamamını karşılıksız bıraktığı görülmektedir. Her ne kadar, Şirket sermaye artırımı yaparak mali durumunu geçici olarak güçlendirmişse de, ana faaliyetlerinden kaynaklı zararını kara dönüştürecek herhangi bir tedbir alındığına ilişkin bir bildirimde bulunmamıştır.

Sayıştay Başkanlığının internet sitesinde yer alan denetim raporlarına alfabenin başından başlayıp sonuna kadar gidildiğinde iştiraklerdeki manzara daha iyi anlaşılacaktır. İştiraklerde yaşanan sorunların sistemsel olduğu ve acilen neşter atılması gerektiği açıkça görülmektedir.

B- İştiraklerde mevzuatına aykırı işlemler usul haline gelmiştir

İştiraklerin kuruluş mantığına bakıldığında İhale Kanununun katı kuralları nedeniyle işlerin aksamadan hızlı bir şekilde yürütülmesi amaçlanmışken iş başka konulara evrilmiştir. İştirakler kuralsız bir şekilde istenilen kişilere ihale verme ve istediğin kişiyi sınavsız bir şekilde istihdam etme yönteminin ete kemiğe büründüğü yerler haline gelmiştir.

Sayıştay raporları bu durumu bütün çıplaklığı ile ortaya çıkarmıştır.

C- İnternet sitesinde yer alması gereken en basit bilgiler açıklanmıyor

Raporda daha önce de uyarıldığı belirtilerek mevzuat gereğince Şirketin internet sitesinde yayımlanması gereken bazı bilgilerin yayımlanmadığı belirtiliyor. Türk Ticaret Kanunu'na göre sermaye şirketlerinin, kuruluşlarının ticaret siciline tescili tarihinden itibaren üç ay içinde bir internet sitesi açmak ve bu sitenin belirli bir bölümünü şirketçe kanunen yapılması gereken ilanların (finansal tablolar, yıllık faaliyet raporu, genel kurul kararları, denetim raporları vd.) yayımlanmasına özgülemek zorunda olunmasına rağmen buna uyulmadığı belirtiliyor.

Ağızlarından şeffaflığı düşürmeyenlerin şeffaf olmayan bütün uygulamalarını iştiraklerde görmek sıradan hale gelmiştir.