Cuma günü Merkez Bankası'nın yılda iki kez yayımladığı Finansal İstikrar Raporu gelince küresel piyasaların analizini bu hafta kaydırdık. Sonuçta bu rapor bize bir istikrasızlık göstermese de önemli. Zaten Merkez Bankası'ndan böyle bir şeyi de beklemiyoruz. Çünkü parasal otorite, tehlikeyi açıklamaz, hükümetle paylaşır ve önlem alır. Askerlik "yanaşık düzen eğitimi" başlar. Rahat, hazır ol, sağa sola ve geriye dönme, tekmil verme, selam verme, yatma, kalkma, çömelme, çökme, sürünme, yürüme, hizaya gelme, silahlı esas duruş, tüfek omuza, tüfek indir şeklinde, basit ama tam uyum istenen bir eğitimdir. Aslında komutana ve komuta itaat etmenin, askeri komutana yaklaştırmanın eğitimidir. Çünkü askerlik savaşa hazırlıktır ve asker bu konutlarla gerektiğinde ölüme gidecektir. BANKACILARLA YANAŞIK DÜZEN ?Ankara'nın ekonomi ve siyasi komutanları bankacılık sektörü ile bu kadar yanaşık düzen eğitimi yapınca ortaya tam itaat çıkar. Devlet bankaların bütün yetkilerini kullandığına ve ateş hattına sürdüğüne göre sorumluluk da ona ait olacaktır. Arada finansal istikrarı bozacak bir gelişme olamaz. Çünkü devlet tüm gövdesiyle sistemin arkasındadır. Olsa olsa savaş toptan kaybedilir. ?Finansal İstikrar Raporu'nda kamunun finansal istikrarına yer yok. Zaten devlet yüksek enflasyon ortamının ve güçlü büyümenin getirdiği yüksek vergi gelirlerine sahip. ?Enflasyonun yüzde 85 olduğu bir dönemde yüzde 10 ile borçlanan Hazine'nin sırtının yere gelmemesi lazım. Ama böylesine büyük bir avantaja sahip olmasına karşılık tarihinde ilk kez Hazine'nin borç faiz ödemeleri ana para ödemelerini geçti. ?Dövize, altına, enflasyona endeksli borçlanmanın acı sonucu bu. Ancak Finansal İstikrar Raporu kamu kesiminin analizini kapsamıyor. ?Finansal İstikrar Raporu'nda reel kesime yönelik değerlendirmesinde bir olumsuzluk yok. Nasıl olsun ki, şirketler kesimi en karlı iki yılını arka arkaya yaşıyor. HANEHALKI BORÇLANAMIYOR ?Geriye hanehalkı kalıyor ki, asıl zorluk burada. Borçları mı artı ki böyle denilebilir. Yok, hanehalkı makro ihtiyati önlemlerden dolayı borçlanamıyor. Bitişikte yer alan tabloda hane halkının konut, taşıt, ihtiyaç, bireysel kredi kartı ve varlık yönetim şirketi alacaklarından oluşan toplam borçları bir yılda 1 trilyon 17 milyar liradan Eylül 2022'de 1 trilyon 418 milyar liraya ulaştı. Artış yüzde 39 ve TÜFE'nin yarısında bile değil. ?Zaten hanehalkı borçlarının GSYH'ya oranı 3.1 puan azalışla bir yılda yüzde 15.6'dan yüzde 12.5'e indi. Alım gücünün dolar kuruna göre yüzde 55 eridiği bir dönemde borçlanamamak hanehalkı için en zor olanı. Daha ne olsun Neyse belki yılbaşı ücret zamları ve seçim yatırımları bir nebze olsun bu kesimi rahatlatır. ?Bizim bugün asıl konumuz ise hanehalkı finansal varlıklarındaki gerileme. Borçlanamayan hanehalkı bir de varlıklarda 48 milyar dolar kayıp yaşadı. ?Tarihin en büyük kredi genişlemesinin, parasal genişlemesinin ve en sert enflasyonist sürecin yaşandığı bir dönemde böyle bir gerçekleşme eşyanın tabiatına aykırı. ?Ama ana nedenini biliyoruz, hızla yükselen enflasyona rağmen faizi tek haneye indirince Türkiye'nin ve dünyanın en derin negatif faiziyle karşılaştık. Negatif faizden ve TL'den kaçış bütün tersliklerin, enflasyonun, kur artışının, yüksek büyümenin, barınma sorununun ana nedeni. FİNANSAL VARLIKLARDA 48 MİLYAR DOLARLIK ERİME ?Bitişikte TCMB'nin yılda iki kez hazırladığı tabloyu biz 6 yıla kadar uzattık ve bazı hesaplamalar da kattık. 2017-2022 dönemini kapsayan 6 yılda hanehalkı finansal varlıkları ikinci büyük düşüşünü 2022'de yaşadı. ?Dolar bazında 356 milyar dolardan 308 milyar dolara inen hanehalkı varlığı yüzde 13.4 geriledi. Varlıklar büyük devalüasyonun yaşandığı 2018 yılında da 93 milyar dolar ve yüzde 28 oranında gerilemişti. ?Eylül itibariyle finansal varlıkların son bir yılına bakınca TL bazında yüzde 85.8 arttığı görülüyor. Artış TL mevduat bacağında yüzde 77'de kalırken, döviz mevduatında yüzde 86 oldu. ?Bir yerde tasarruflar kur artışı yoluyla büyümeye devam etti ama reel olarak değil. Yatırım fonlarına ilgi biraz daha fazla olurken, hisse senedi yatırımı yüzde 137 büyüdü. ?Hane halkının finansal varlıklarında yüzde 85.8'lik artış tüketici enflasyonuyla eşit. Burada bir kayıp yok denilebilir. PARA MECRASINI BULMUŞ ?Ama tasarruflar sadece