"Evveli rahmet, ortası mağfiret, sonu ise Cehennem ateşinden kurtuluş"olan (Camiu's-Sağîr, 2818) Şehr-i Ramazan'ın sonu göründü Önümüz Bayram Ramazan'ın sonlarına doğru mümin gönüllere bir tür hüzün çöker; bu mübarek ayı yeterince değerlendirememenin hüznü Yakup Kadri Karaosmanoğlu mübarek ayın bizden razı olmadan çekip gittiği hissiyatını -bir muhasebe niteliğinde- dillendirir, "Veda Geceleri" başlıklı makalesinde. Bir küçük camide beyaz sakallı küçücük bir ihtiyar hoca vaaz etmektedir:

"- Ey din kardeşlerim! İşte Ramazan-ı Şerif'in sonuna eriyoruz. Mübarek ay bizi terk edip gidiyor. Fakat bana öyle geliyor ki, o bu yıl bizden küskün ve muğber olarak ayrılıyor. Zira bu yıl geçen yıllardan daha çok günah işledik. Gelecek yıl günahlarımız daha ziyade artacak. Zira devirler değişiyor. Devirlerle beraber gönüller de değişiyor. Gitgide hepimizden Allah korkusu kalkıyor. Peygamberin emrine itaat azalıyor. Birtakım bidatler eski adetlerin yerini tutuyor. Ahkâm-ı Kur'âniye yerine birtakım batıl kitaplara itikat ediliyor. Gençlerimizde ulü'l-emre itaat kalmadı. Büyüklerimizin kalbinde sıdk ve hulûstan, şefkat ve merhametten eser yoktur. Ey din kardeşlerim, günahlarımız başımızdan aştı. Mübarek ayın huzur-ı Rab'de bizim için şefaate yüzü kalmadı. Vay halimize, vay halimize!.."(İkdam, 26 Ramazan 133814 Haziran 1920)

Yakup Kadri, cemaatin "Allah, Allah! Allah, Allah!" diyerek hıçkıra hıçkıra ağladığını, kendisinin de 'ömrünün sonuna kadar Allah'ın emirlerine bağlı kalacağına ahdettiğini' ama sonra bu sözünü tutamadığını anlatır ve ekler:

"Fakat çocukluğumdaki ahitlerin birçoğu gibi bittabi bunu da tutmadım. Sıtmalı bir gençlik rüzgârı, devrin girdaplarıyla karışarak bende iyi, saf ve masum ne varsa aldı götürdü. 'Ben' derken biliniz ki mensup olduğum nesil namına söz söylüyorum. Bu neslin hiçbir şeye itikadı yoktu ve ihtirasları sonsuz idi. Mihver-i hareketi ya bir kin ya bir arzu idi. Kalbi genişlemiş bir mideye benzerdi. Ne verseniz doymayacak gibi görünürdü Dinî hayata karşı mübalâtsızlığı (aldırmazlığı) ise şerefli bir şey sanırdık. Namaz kılmayı bilmiyoruz demeyi âlimane bir söz, alenen oruç yemeyi kahramane bir hareket sayardık

Yirminci asır bizi aldattı ve Ramazan ayları bize küstü. Şimdi ne yapmalı Nereye gitmeli Dün gece odamın penceresinden minarelerdeki "Elveda" seslerini dinlerken birdenbire çocukluğumun Ramazan sonlarına doğru gönlümü kaplayan o eski hüznüne düştüm ve o küçük camideki beyaz sakallı hocanın sözlerini ve ondan sonra gençliğimin ilk devresini teşkil eden o kıymetsiz, o adi ve kaba yılları hatırladım. 'Çocukluğumdaki son vaazı dinlediğim günden bu son Ramazan'a kadar geçen zaman zarfında dünyaya ve ahirete layık ne yaptık ne işledik' diye kendi kendime sordum. Arkamızda bıraktığımız bu uzun yolda şüpheden, tereddütten, yeis ve elemden, tatmin edilmemiş iştihalardan ve bir sürü küfür ve isyandan başka ne var Yüksek, asil ve ulvî sıfatlarına müstahak nasıl bir eser bıraktık Bugüne kadar bütün ömrümüzün hulasa-i manası hep sur ve şûriş, hep fitne ve nifak değil midir