Hayat ilerleyen yıllarla birlikte birtakım döngülerin tamamlanmasından mı oluşuyor Bu soruyu, Kemal Tahir'in romanından Osman Özkan'ın oyunlaştırdığı, benim de Ankara Devlet Tiyatrosu'nda sahneye koyup koreografisini yaptığım "Devlet Ana" ile katıldığımız 11. Madach Uluslararası Tiyatro Buluşması kapsamında dört gün kaldığım Budapeşte'de sordum kendime. Çünkü Budapeşte'de kırk yılı aşkın bir zaman önce, 1982'de kadın başrolünü oynadığım, Mos FilmViking Film, yani Macar-İsveç ortak yapımı "Kalabaliken i Bender" (Bender'de Kargaşa) filminin çekimleri için yaklaşık bir buçuk ay kalmıştım. O zaman dünya başka bir dünyaydı ama içinden Tuna geçen şehir, Budapeşte en azından kent ve tarih dokusu, genel manzarası anlamında hiç değişmemiş. İnsan imrenmeden edemiyor.

"Devlet Ana"nın oynayacağı, Tuna Nehri kıyısındaki tiyatroya teknik hazırlıklar için girince başka anılar da hücum etti belleğime. 1982 yılında unutulmaz Taganka Tiyatrosu'nun kurucusu ve sanat yönetmeni Yuri Liubimov Budapeşte'de, bugün katıldığımız festivali organize eden Ulusal Tiyatro'da "Üç Kuruşluk Opera"yı sahneye koymuştu. Macar ressam dostum Ivan Szezok'un ayarladığı davetiyelerle o muhteşem oyunu seyretme olanağı bulmuştum. Şimdi aynı sahnede "Devlet Ana" oynayacaktı. Dekorun ana parçasını iki katlı bir İngiliz otobüsünün oluşturduğu ve finalde habercinin sahneye gerçek bir beyaz atla girdiği Liubimov rejisinde Madam Pitchum rolünü, 1976'da Cannes Film Festivali'nde en iyi kadın oyuncu ödülünü kazanan Töröcsik Mari oynamış ve dakikalarca ayakta alkışlanmıştı. Daha sonra Ivan ile birlikte onu kutlamak için kulise gitmiştik, benim hangi koşullarda Avrupa'da bulunduğumu anlatınca sımsıkı sarılmıştı bana. Teknik hazırlıklar ve prova için sahneye gittiğimizde, bizi karşılayan Macar yetkiliye bu anımdan ve Töröcsik Mari'den bahsettim. Çok duygulandı ve 2021'de COVID-19'a kurban verilen büyük oyuncuyu görme fırsatını bulduğum o kulis odasına götürdü beni. Bir müze gibi korunan odada kaldım bir süre, kırk yıl sonra ikinci kez... Budapeşte'de Ulusal Tiyatro'nun genel sanat yönetmeni olan Attila Vidnyanszky de önümüzdeki yılın festival başlığını Töröcsik Mari'ye ithaf edeceklerini söyledi. Sanatçısına değer veren yaklaşımlar nerede olursa olsun insanı mutlu ediyor.

Çok beğenilen ve ayakta alkışlanan oyundan sonra, seyirciyle Devlet Tiyatroları Genel Müdürü Tamer Karadağlı, genel müdür yardımcısı ve başrejisör Sükûn Işıtan ve tüm ekibin de katıldığı bir söyleşi yapıldı. Bence festivalleri festival yapan biraz da bu buluşmalar oluyor.

Söyleşide seyirciden gelen ilginç değerlendirmelerden biri, Osmanlı Devleti henüz kurulmadan önceki uç beyliği dönemini anlatan "Devlet Ana" oyununun, bir yanıyla Orta Asya'ya kadar uzanan gelenekleri sahneye taşıyan, Dede Korkut üslubundan izler taşıyan biçemiyle Macarların da paylaştığı ortak bir kültür mirasını yansıttığıydı.