Mustafa Kemal Atatürk'ün 105 yıl önce Samsun'a çıkışının manası anlayabilmek için "Şark Meselesi"ni bilmek gerekir.

Bir de şu sorunun cevabını bilmek gerekir: Mustafa Kemal'i Vahdettin göndermişti. Eğer Vahdettin'in harfiyen emirlerini yerine getirip Millî Mücadele başlatmasaydı ne olurdu

İtilaf Devletleri İstanbul'u ne zaman işgal ettiler

Birinci Dünya Savaşı'ndan galip çıkan, İngilizlerin başını çektiği İtilaf Devletleri'yle 31 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi (mütareke: silah bırakma. Ateş kesme) imzalanıyor. Ama İtilaf Devletleri, vakit kaybetmeden 3 Kasım 1918'de Musul'u, 9 Kasım 1918'de İskenderun'u işgal ediyorlar.

Hani mütareke imzalanmıştı Hani silahlar susmuştu Galip devletler bildiklerini okuyorlardı.

Ardından 13 Kasım 1918'de de İstanbul'a girdiler. Vahdettin'in gözünün içine baka baka İstanbul Boğazı'na demir attılar. Vahdettin, Dolmabahçe Sarayı'nın penceresinden İhtilaf Devletleri'nin gemilerini seyrediyordu. Güven mi duyuyordu, hüzün mü Yoksa umutsuzdu da kendisini bağımlı mı hissediyordu Herhâlde bağımlı hissediyordu. Çünkü, Meclis-i Mebusan'dan işgale karşı ne yapılabilir müzakeresine gelen Hüseyin Rauf Bey ve arkadaşlarına pencereden gemileri göstererek "Ne yapabiliriz ki..." diyor!

Burada önce Vahdettincileri sevindirecek, sonra üzecek asıl noktaya geleceğim. İngilizlerin rızası, Vahdettin'in izniyle Mustafa Kemal Bandırma adlı gemiye biniyor, "düşman"ın da gözü önünde Boğaz'ı geçiyor, önce Gelibolu'ya, ardından Sinop'a uğruyor, sonra asıl menzile, Samsun'a varıyor.

Bazı kaynaklara göre, Mustafa Kemal Samsun'a gitmek için yola çıkmadan önce Vahdettin'i ziyaret etmiş, güya Vahdettin, Mustafa Kemal'e, "Paşa, paşa! Şimdiye dek devlete çok hizmet ettin. Bunların hepsi artık bu kitaba girmiştir, tarihe geçmiştir!.. Bunları unutun, asıl şimdi yapacağınız hizmet hepsinden daha önemli olabilir! Paşa, paşa... Devleti kurtarabilirsin!.."

O artık 9. Ordu Müfettişi'dir. Samsun'da İngiliz askeri de var. Yerli Rumlar ataktalar. Pontus Devleti kurma emelindeler ama karşılarında Türk çeteleri var. Ağır kayıplar veriyorlar. Mustafa Kemal "saldırılar"a müdahale etmesi için gönderilmiş oluyor. Bir hafta Samsun'da kalıyor, oradan Havza'ya geçiyor, 17 gün burada bulunduktan sonra Amasya'ya geçerek Millî Mücadele'nin fitilini ateşliyor.