AFYONKARAHİSAR

Dumlupınar'da... Çiğiltepe, Anıtkaya, Yüzbaşı Agâh Efendi Şehitliği'nde... Kadın ziyaretçi sayısının erkeklerden fazla olduğunu söylesek... Yanılır mıyız
Saymadık elbette... Ama dikkatimizi çekti.
Başı açık... Başı kapalı... Değişik illerden... Her meslekten... Çoğu ev kadını... Yaz tatilinden dönenler... Kütahya'daki, Afyonkarahisar'daki şehitliklerin ziyaretçileri.

Araç plakaları... Adana da var, Erzurum da... Konya da var, Samsun da.
Ve Avrupa'daki gurbetçilerimizin araçları. Kadınlar... Şehitliklere çiçek bırakanlar... Dua edenler... Fotoğraf çektirenler... O kadar çok ki.
Aklımıza... "Kurtuluş Savaşı'nın kahraman kadınları" geldi.

***

Kastamonu

Kadınlar bir etkinlik düzenliyorlar... 29 Nisan 1921.
Kurtuluş Savaşı'na destek... 15 bin 750 kuruşluk bilet satıyorlar. Rozet satışı... 1630 kuruş.
Çok duygulanan bir kadın kulağındaki küpeyi bağışlıyor.
Bir şehit yüzbaşının eşi, boynundaki altınları veriyor. Bir başka şehit subayın eşi... Yaptığı bağış, evindeki karyolası.

***

İnebolu-Ankara hattı

Kurtuluş Savaşı... İnebolu-Kastamonu-Ankara hattı çok önemli. Deniz yoluyla gelen silah, mühimmat, teçhizat cepheye taşınıyor.
Kadınlar... Her yaşta... Görev başında.
Atatürk... "Gözüm cephede, kulağım İnebolu'da" diyor.
Kastamonu... Açıksöz Gazetesi... 4 Temmuz 1921:
"Sırtımda yavrumun yavrusu yetim,
Önümde arabam 'gâh' dedim gittim,
Tam sekiz günde işbaşı ettim,
Geriye döndüm ölmüş Keziban Durmuş."

***

Film gibi

Cezayirli Rıza... Fransız ordusunda asker... Görev yeri Zonguldak.
Osmanlı'nın çöküş dönemi... Savaş... Cezayirli Rıza, elinde mitralyözü... Türklerin safına geçiyor.
Sonra... Kastamonu'da memur oluyor... Nüfus memuru. Kızı var... Hatice.
Hatice nişanlanıyor... Mehmet'le. Gelinliği hazır.
Kurtuluş Savaşı... Desteklemek gerekiyor... Hatice gelinliğini Hilal-i Ahmer'e (Kızılay) bağışlıyor... Satılsın... Parası ordumuza verilsin.
Hatice... Gelinlik olarak... Basma bir entari giyiyor.
Hâkimiyeti Milliye Gazetesi... 31 Ağustos 1921... Sayı 29... Sayfa 2.
Başlık: "Gelinin fedakârlığı."

***

Kurtuluş Savaşı kahramanları

Şerife Bacı... Kara Fatma... Çete Ayşe... Nafize Kadın... Halime Çavuş... Nene Hatun... Gördesli Makbule... Halide Onbaşı... Yirik Fatma... Osmaniyeli Rahmiye Hatun... Ve daha niceleri.

Cepheye silah taşıyanlar. Daha da ötesi... Savaşanlar... Şehit olanlar.
Kütahya... Dumlupınar... Büyük Taarruz Şehitliği... Mezar taşlarını okuyorum:
Aydın-Merkez... Yusuf kızı Fatma... 21 yaşında şehit. Kütahya- Emet... Halil kızı Zeynep... 20 yaşında şehit.
Şehitlik kalabalık... Dua edenler... Gülleri sulayanlar.

***

Türk kadınlığı

İkdam Gazetesi... 10 Ocak 1920... Okuyalım:
Anadolu'nun en uzak yerlerinde kadınların canlı hareketler göstermesi kalbimizi iftihar hisleriyle dolduruyor.
Demek ki Türkiye'nin en uzak köylerinde bile duyan, düşünen, düşündüğü gibi hareket etmesini bilen hayat dolu bir kadınlık, Türk kadınlığı var.

***

Demeç

Atatürk, demeç veriyor... 13 Temmuz 1923... The Saturday Evening Post... Yazar... Isaac Marcosson:
Kadınlarımız eğitimde ve çalışmada erkeklerle eşit olmalı.
Yunanlılarla olan savaşta Türk kadınları, cephedeki erkeklerin yerine geçerek evlerinde her işi yapmış, hatta ordunun ikmal ve mühimmat taşınması işini üstlenmişlerdir.

***

Atatürk'ün sözleri

Atatürk, Konya'da... 21 Şubat 1923... Hilal-i Ahmer (Kızılay) Kadınlar Şubesi'nde konuşuyor:
- Dünyada hiçbir milletin