Büyük Nutuk... Atatürk'ün üzerinde üç ay çalıştığı eser... Cumhuriyet Halk Fırkası'nın ikinci kurultayında okumuştu... 15-20 Ekim 1927.
Bir diğer eser... Onuncu Yıl Nutku.
29 Ekim 1933... Cumhuriyetin onuncu yılının kutlandığı gün Atatürk'ün yaptığı konuşma.
Atatürk, o gün, 29 Ekim için, "En büyük bayram" demişti.
Yarın... En büyük bayramı kutlayacağız.
Kutlarken... Zaman tünelinde bir gezintiye... Cumhuriyet kurulurken kimlerin, neler söylediklerine göz atmaya ne dersiniz

***

Cumhuriyet nedir

Cumhuriyet ilan edilmeden önce... İstanbul basınında kafalar karışık.
Cumhuriyet'i savunan da var... İstemeyen de.
29 Ekim 1923... Cumhuriyet ilan ediliyor ama... Tartışma bitmiyor.
Arşivler arasında sörf yaparken... Tanin Gazetesi'ndeki bir yazı dikkatimi çekti... 12 Aralık 1923... Cumhuriyet'in ilanından 1.5 ay sonra.
Ahmet Emin Yalman... Cumhuriyet karşıtlarına sesleniyor.
"Cumhuriyet nedir" sorusuna yanıt veriyor:

Cumhurbaşkanı da... Bakanlar da... Sıradan bir Türk vatandaşı da hep eşittir.
Kimsenin kimseye üstünlük ve hâkimiyet iddia etmesine imkân yoktur.
Bütün Türk vatandaşları eşittir.
Budur... Cumhuriyet'in kırmızı çizgisi budur... Herkes eşittir.
Ama... Bunu gel de sistemin gizli efendilerine anlat.
Aradan yüz yıldan fazla zaman geçti... Hâlâ üstünlük taslayanlar... Halka tepeden bakanlar... Halkı cahil oy yığını olarak görenler... Millet iradesini beğenmeyen ve küçümseyenler... O kadar çok ki.

***

Atatürk Cumhurbaşkanı... İlk top atışı

Türkiye Büyük Millet Meclisi tutanakları... 29 Ekim 1923... Konya Milletvekili Eyüp Sabri Bey (Hayırlıoğlu) Meclis Başkanlığı'na önerge veriyor... O günün Türkçe'siyle:

"Riyaseti Celileye Meclisi Âlice Reisicumhur intihâbını müteakip yüz bir pare top atılmasının tahtı karara alınmasını teklif ederim."
Meclis'ten... "Kabul sesleri" yükseliyor.
Atatürk'ün Cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra ilk top atışının Niğde'de yapıldığını... Biliyor muydunuz

***

Seçim

Oylama yapılıyor... Ve TBMM başkanı oylama sonucunu açıklıyor:
"Türkiye Cumhuriyeti için yapılan intihapta (seçimde) reye iştirak eden azanın (üyenin) adedi yüz elli sekizdir... Yüz elli sekiz aza müttefikan (oybirliği ile) Ankara Mebusu Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ni Cumhuriyet Riyasetine intihap etmişlerdir (seçmişlerdir)."
Yine tutanaklardan:
"Sürekli alkışlar ve yaşasın sadaları."

***

İlk konuşma

Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Atatürk, alkışlar arasında kürsüye çıkıyor.
"Muhterem arkadaşlar" diyerek... Cumhurbaşkanı olarak ilk konuşmasına başlıyor.

Konuşmasının bir yerinde... "Reisicumhur unvanı ile bu aciz arkadaşınıza verdiğiniz görevi" derken...
Genel kurul salonundan sesler yükseliyor: "Estağfurullah... Hakkınızdır."
Zonguldak Milletvekili Tunalı Hilmi Bey bağırıyor: "Gazi arkadaşım..."

***

Cumhuriyet'in... Anası ve babası

Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)... Yazar... Diplomat... Türk Dil Kurumu kurucularından... Atatürk'ün yakın çevresinden... Eski milletvekili.
Hâkimiyet-i Milliye Gazetesi... 28 Aralık 1927... Yakup Kadri'nin yazısının başlığı:
"Genç Cumhuriyetimiz ve eski muhalefet."
Yazar... Geçmişi eleştirirken, "isyanlardan... İhtiraslardan... Zulümden... Kellesi istenen devlet adamlarından...