Türkiye Büyük Millet Meclisi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın konuşması ile yeni yasama yılına girerken;
Anayasa üzerine bir ufuk turu, atölye çalışması, zaman tüneli gezintisi.
1876'dan bugüne... Anayasa hep tartışıldı... Hala tartışılıyor.
Bitmeyen senfoni dememiz ondan.

İlk Anayasa
Osmanlı dönemi... Mithat Paşa ve arkadaşları tarafından Anayasa hazırlandı.
Ve İkinci Abdülhamit'e kabul ettirildi.
Vatandaşın ise bundan haberi yok.
Zira... Anayasa, tabandanhalktan gelen toplumsal hareketin sonucu olarak değil, yukarıdan gelen bir hareketle yapıldı.
Yani... Empoze... Dayatma...
Daha sonraki Anayasalar gibi.

Millet olmadan... Asla
Osmanlı'nın yıkılışı... Yeni Türkiye'nin kuruluşu dönemi.
1921 ve 1924... Teşkilatı Esasiye Kanunları... Anayasa.
Onlar da empoze... Dayatma.
Olağanüstü şartlar... Savaş... Savaş sonrası... Bağımsızlık mücadelesi... Anayasa'nın tartışılacağı bir ortam yok.
Sonuç... Anayasalarımızın tamamı millet iradesinin... Milli iradenin ürünü değil.

1961 Anayasası
Darbe... 27 Mayıs 1960 sonrası Anayasa yapıldı... 1961.
Kampanya... Tek ayaklı... Anayasa'yı övmek serbest... Eleştirmek yasak.
Darbenin lideri Orgeneral Cemal Gürsel, "Anayasa'ya kırmızı oy vermek vatana ihanettir" dedi.
Kampanya sürecinde mehter takımı... Folklor ekipleri... 60'ıncı Tümen Bandosu... İstanbul'un çeşitli yerlerinde gösteriler sergiledi. Korkunun dağları beklediği dönem... Başbakan Adnan Menderes ve iki bakan asılmış... Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve bakanlar, milletvekilleri Kayseri Cezaevi'nde.
Bu koşullarda Anayasa... Dayatma... Zorlama... Empoze.

1982... Daha dün gibi
Darbenin lideri Orgeneral Kenan Evren il il dolaşıyor... Mitingler... Anayasa'ya "evet oyu" istiyor.
Bir günde iki miting yaptığı bile oluyor.
Örneğin... 1 Ekim 1982... Önce Burdur mitingi:
"Bir takım menfi düşünceli kişiler, bayram tebriklerinin arkasına, 'Anayasa'ya hayır deyin' diye yazıyorlar... Bunları bize gönderin ki, anarşistlerle mücadele ettiğimiz gibi, bunlarla da mücadele edelim."
Aynı gün... İkinci miting... Isparta:
"Anayasaya hayır deyin" diyenlerden bir kısmı bu memleketi parçalamak, bölmek ve dış güçlere satmak isteyenlerdir... Bunu iyi bilesiniz."
(Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in Söylev ve Demeçleri... TBMM Basımevi.)

Şaka gibi
Diyanet İşleri Başkanlığı'nın, "Anayasa'ya evet oyu verin" çağrısında bulunduğunu... Biliyor muydunuz
Sözlü değil... "Yazılı çağrı."
Diyanet İşleri Başkanlığı... 1 Temmuz 1961'de... Anayasa'ya destek çağrısında bulundu.
Anayasa, 9 Temmuz'da halkın onayına sunuldu.
Şaka değil... Gerçeğin ta kendisi.

Tarihi tutanaklar
Türkiye Büyük Millet Meclisi... Başkanlık Divanı toplantı salonu... 22-23 Şubat 1993.
Katılanlar... TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk ve siyasi parti genel başkanları.
Başbakan Süleyman Demirel... Erdal İnönü... Bülent Ecevit... Necmettin Erbakan... Deniz Baykal... Muhsin Yazıcıoğlu... Ahmet Türk... Ve diğerleri.
Toplantıdan notlar sunacağız... Kim ne söylemişti
Konuşmalar tutanaklarda... Ses kayıtları da var... Hepsi TBMM'de... Arşivlerde.

Kara gözlük
Erzurum... Devlet Başkanı Kenan Evren meydanda... Üzerinde üniforma.
Anayasa'nın kabulü için oy istiyor... Anayasa kabul edilince, kendisi de Cumhurbaşkanı olacak.
Söylediği bir cümle... Ertesi gün, gazete manşetlerinde:
"Anayasa'ya karşı çıkanlar, gözlerine kara gözlük