Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, önceki gün Anadolu Ajansı'nın "Editör Masası" programında bir konuyu geniş bir şekilde değerlendirdikten sonra şöyle dedi:

"Bu konunun artık iki ülke ilişkilerinde bir ayak bağı olduğu konusunda en azından her iki taraf da hem fikir, onu söyleyeyim..."

Peki Fidan'ın "Ayak bağı" olarak nitelendirdiği konu neydi

Kendisinin kastettiği, 2019 yılında 1) Önce Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemleri almış olması, 2) Bunun üzerine ABD'nin Türkiye'yi F-35 savaş uçağı ortak üretim programından çıkartması ve 3) Ayrıca, Türkiye'yi CAATSA yaptırımlarına dahil etmesinin, iç içe geçerek Ankara-Washington ilişkilerinde yaratmış olduğu karmaşık kriz durumudur.

Bakanın açıklaması, bu durumun artık geride bırakılması hususunda Ankara ile ABD yönetimi arasında bir görüş birliğinin belirdiğini gösteriyor.

S-400'LERANKARA'YA GELİNCE,YAPTIRIMLAR BAŞLADI

Hatırlanacaktır, bu konuda ABD ile türbülansa girilmesi, Rusya'dan kalkan dev nakliye uçaklarının 12 Temmuz 2019 tarihinde S-400 sistemlerinin parçalarını Ankara'daki Mürted Hava Üssü'ne indirmeye başlamasının hemen ertesinde ortaya çıkmıştı.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Türkiye'nin ABD'nin bütün uyarılarına rağmen Rusya'dan S-400'leri alma kararını uygulaması üzerine, ABD yönetimi 17 Temmuz 2019 tarihinde Türkiye'nin F-35 ortak üretim programından çıkartıldığını açıklamıştı.

NATO ülkeleri arasında yapılan işbölümü çerçevesinde 'beşinci nesil' F-35'lerin birçok parçasının üreticisi durumunda olan Türkiye, sadece programdan dışlanmakla kalmamıştı. Proje ve üretim maliyeti olarak yaklaşık 1.4 milyar dolar ödemiş olduğu 5 adet F-35 uçağı da ABD'de hangarda kalmıştı.

Bu arada, ikinci bir adım olarak, Başkan Donald Trump'ın başkanlık seçimini kaybedip yönetimi devretmeden önce verdiği siyasi onayla, ABD yönetimi 14 Aralık 2019 tarihinde Türkiye'yi CAATSA yaptırımları kapsamına aldığını duyurmuştu.

ABD Kongresi'nin 2017 yılında çıkarttığı ve kısaca CAATSA olarak adlandırılan "ABD'nin Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası", Rusya, Kuzey Kore ve İran'dan askeri malzeme satın alan ülkelere ABD tarafından yaptırım uygulanmasını öngörüyor. Yönetim, Ankara'ya bu yasa hükmünü uygulamak zorunda olduğunu bildirmiştir.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Burada önem taşıyan nokta, ABD'nin yaptırım kararının hem Savunma Sanayii Başkanlığı'nı (SSB) hem de o dönemde bu kurumun başında bulunan İsmail Demir ile yardımcılarını da içermesiydi. SSB de yaptırıma alındığı ve ABD'den bu kuruma ihracat lisansları yasaklandığı için, atılan adım ABD ile SSB arasında kurumsal işbirliğinin kesilmesi anlamına gelmiştir.

ABD'DEN DOĞRUDANF-35 ALIMIOLABİLİR Mİ

Bu gelişmelerin önemli sonuçlarından biri, Türkiye F-35 programından çıkartılınca, Türk Hava Kuvvetleri'nin görünmezlik özelliğine de sahip 'beşinci nesil' savaş uçağı yeteneğinden uzun bir süre yoksun kalacak olmasıdır.

ABD ile varılan son mutabakat çerçevesinde Türkiye'deki 'dördüncü nesil' F-16'ların modernize edilmesi ve yeni alınan uçaklarla birlikte, Türk Hava Kuvvetleri '4.5'uncu nesil' yeteneklerini kısa dönemde kazanabilecektir. Ancak milli imkânlarla üzerinde çalışılan 'beşinci nesil' KAAN savaş uçağının tam anlamıyla operasyonel olabilmesi için 2030'lu yılların ortalarına kadar beklemek gerekecektir.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Buna karşılık, Yunanistan Hava Kuvvetleri Komutanı Korgeneral Demosthenes Grigoriadis'in geçenlerde yaptığı açıklamaya göre, ABD bu ülkeye ilk 'beşinci nesil' F-35 teslimatını 2028 yılında yapacaktır. Atina'nın beşinci nesil F-35'leri almasının Ege'deki güç dengesinde Yunanistan'a belli bir süre için bazı avantajlar sağlaması ihtimali Ankara'da rahatsızlık yaratan bir konudur.

Bu ihtimal, KAAN'ın operasyonel olacağı zamana kadar aradaki geçiş dönemi için ABD'den sınırlı sayıda F-35 alımına ilişkin tartışmaları tetiklemektedir.

FİDAN: 'YARATICIFORMÜLLERÜZERİNDEDURUYORUZ'

Bu arka plan içinde şimdi Dışişleri Bakanı Fidan'ın önceki gün AA'ya açıklamalarını değerlendirmeye geçebiliriz. Fidan, program sırasında AA temsilcisinin CAATSA'yı da hatırlatıp, "Yeni F-16'lar, F-35, S-400 konusunda Amerikalı muhataplarınızla şu an hangi aşamadasınız" sorusuyla karşılaşıyor.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Fidan, ABD'nin CAATSA yasası uyarınca belli Rus ürünleri alan ülkelere yaptırım uyguladığını belirterek, "O yasanın bağlayıcılığı var" diyor; bununla birlikte, yasanın çıkartıldığı dönemdeki koşullarla bugünkü koşulların farklı olduğunu anlatıyor.

Ardından şöyle konuşuyor Dışişleri Bakanı:

"Biz hani Amerika'da hem Senato'yla yaptığımız görüşmelerde hem siyasilerle hem ulusal güvenlik yetkilileriyle yaptığımız görüşmelerde geldiğimiz noktada, bu türden iki tarafa da hizmet etmeyen yaklaşımların iki ülke arasındaki ilişkileri daha da kronik hale getiren bir rol oynadığının altını çiziyoruz."
"O da belli bir noktada kabul görüyor..." dedikten sonra ekliyor Fidan:

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

"Yani bunu daha olumlu bir şekilde nasıl çözebiliriz, bunun arayışı içerisindeyiz. Buna yönelik çeşitli formüller, arayışlar, görüşler, tartışmalar, her iki taraftan öneriler geliyor. Bizim amacımız CAATSA'dan çıkmak. Çünkü Savunma Sanayi Başkanlığımız CAATSA'ya şu anda tabi olmuş durumda..."

Fidan, F-35'te siyasi engel olduğu hatırlatıldığında, "Bu konuyu biz sadece F-35'ten dolayı değil, CAATSA ile ilgili konudan dolayı çözmeye çalışıyoruz. Yani bu iş çözülürken yanında F-35'le ilgili bir çözüm gelirse tabii ki tercihe şayan bir durum olur" diye konuşuyor. Bu konuda nihai teknik otoritenin Milli Savunma Bakanlığı olduğuna dikkat çekiyor.