Suriye'de Heyet Tahrir eş Şam (HTŞ) örgütünün başını çektiği silahlı muhalif grupların Esad rejimini devirmesi, son zamanların uluslararası alandaki en sıkıntılı ikilemlerinden birini yaratmıştır.

Esad'ın devrilmesinde sahada başrolü oynayan Ebu Muhammed el Colani'nin liderliğindeki HTŞ, aynı zamanda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin terör örgütleri listesindedir. ABD, Türkiye gibi birçok ülke de ulusal mevzuatlarında kendisini bu kimliğiyle kayda geçirmiştir.

Karşımızda beliren zor soru şudur: Uluslararası camia bu durumda El Colani'yi, bu kimliğine rağmen Suriye'nin yeni liderliğini temsil eden meşru muhatap olarak kabul edip yola onunla mı devam edecektir

Yoksa...

BM tescilli terörist kimliğini ön plana çıkartarak, buna uygun bir hareket tarzı mı izleyecektir

Yoksa bir bölünme mi olacaktır uluslararası aktörler arasında

BM'NİN HTŞ'Yİ 'TERÖRİST' TANIMLAMASI DEFAKTO OLARAK KIRILIYOR

Esad'ın Şam'ı terk ettiği geçen pazar gününü izleyen kısa sürede hadiselerin akışına baktığımızda, özellikle Batı dünyasında birinci şıkkın ağır bastığı görülüyor. Birçok siyasi merkezin şimdiden kendisini muhatap kabul etmeye hazırlandığı dikkate alınırsa, BM'nin HTŞ üzerindeki 'terörist' tanımlamasının fiili olarak aşılmakta olduğu söylenebilir.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Hal böyle de olsa, karşımızda yine de yaman bir çelişki var. Teorik bir ihtimal olmakla birlikte şu senaryoya bir bakalım: Suriye'de yeni dönemin kilit aktörü El Colani, bugün gözü kara bir ekip tarafından yakalansa, bu eylemi gerçekleştirenler bir yolunu bulup kendisini ABD makamlarına teslim etseler, ABD Hazinesi'nden 10 milyon dolar ödül talep etme hakkına sahiptirler.

Bunun nedeni, ABD yönetiminin BM kararına uygun olarak El Colani'yi kendi mevzuatında da terörist olarak nitelendirip, yakalanmasına yardım edenlere 10 milyon dolar ödül açıklamış olmasıdır. Bir başka anlatımla, El Colani "Wanted" (Arananlar) listesindedir ABD'de.

HTŞ İÇİN DÜZENLEME YAPILMASI ŞART

Böyle bir durum muhtemelen yaşanmayacaktır. Ama ABD'nin yükümlüğüğünün teorik olarak geçerli olması bile, eğer yeni dönemde muhatap alınacaklarsa, her halükarda HTŞ ve lideri için bir düzenleme yapılması ihtiyacını ortaya koyuyor.

Aslında bu ihtiyaç çok uzun bir zamandır hissedilmekteydi. Bunun nedeni, El Colani'nin HTŞ'nin küresel cihat peşinde koşmayan, yalnızca Suriye içinde rejim değişikliğine odaklanmış silahlı bir muhalif örgüt olduğu yolundaki görüşünün, son yıllarda uluslararası alanda belli çevrelerde azımsanmayacak bir destek bulmuş olmasıdır.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Ancak burada "el yakan" bir dosya söz konusudur. Sıkıntı, HTŞ'nin liderinin ve kadrolarının kayda değer bir bölümünün DEAŞ (IŞİD) ve El Kaide kökenli olmalarından kaynaklanıyor. El Colani, 2016 yılında El Kaide'den ayrılarak bağımsız bir çizgi izleyeceğini açıklamış olsa da, geçmişteki sicilinden kaynaklanan bu gölge hiçbir zaman üzerinden kalkmamıştır.

Öte yandan, son iki üç yıl içinde Beşar Esad'ın uluslararası alanda yeniden muteber bir aktör olarak kabul görmeye başlaması, örneğin Arap Birliği'ne dönmesi, El Colani'nin beklentileriyle ilgili tartışmaları bastırmıştır.

Gelgelelim geçen pazar günü Esad'ın Rusya'ya kaçmasıyla birlikte yeni bir durum ortaya çıkmıştır Suriye'de.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

DEAŞ'IN SON DÖNEMDEKİ LİDERİNDEN ÜÇÜ, HTŞ BÖLGESİ İDLİB'DE ÖLDÜRÜLDÜ

Tam bu noktada dünkü yazımızda da değindiğimiz önemli bir noktanın altını çizelim. El Colani, 2016 yılında uluslararası cihat çizgisinden ayrıldığını açıkladıktan sonra sahayı kontrol ettiği İdlib'de DEAŞ (IŞİD) ve El Kaide'ye karşı ciddi bir mücadele yürütmüş, bu yeni çizgisi BM raporlarında da tescil edilmiştir.

Daha ilginç bir nokta var. ABD, geride bıraktığımız yıllarda İdlib'de cihatçı kimlikli terörist grupları, liderlerini hedef alan birçok eylem gerçekleştirmiştir. DEAŞ'ın son dönemdeki liderlerinden ikisi ABD'nin özel harekât timleri tarafından İdlib'de düzenlenen operasyonlarla öldürülmüştür. Ebubekir El Bağdadi 27 Ekim 2019, halefi Ebu İbrahim El Haşimi el Kureyşi ise 3 Şubat 2022'de öldürülmüştür.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

DEAŞ'ın sonraki liderinden Ebu Hüseyin el Kureyşi'nin ölümü de HTŞ ve Türkiye'yi de içine alan bir tartışmaya kaynaklık etmiştir.

Hatırlanacağı gibi, ilk olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 30 Nisan 2023 tarihinde "DEAŞ'ın sözde lideri Ebu Hüseyin el-Kureyşi kod adlı şahıs Milli İstihbarat Teşkilatımızın dün Suriye'de gerçekleştirdiği bir operasyonla etkisiz hâle getirildi" açıklamasını yapmıştı. Bu açıklamadan uzun bir süre sonra DEAŞ sözcüsü, 3 Ağustos 2023 tarihinde yaptığı bir açıklamada Ebu Hüseyin El Kureyşi'nin İdlib'de HTŞ ile çatışmada öldüğünü duyurmuş, ardından HTŞ'yi "MİT'in ajanları gibi hareket etmekle" suçlamıştı.

Bu açıklamaları aktardıktan sonra şu olguya dikkat çekelim: ABD, İdlib'de DEAŞ ve El Kaide'ye yönelik belli aralıklarla operasyonlar düzenlemekle birlikte, HTŞ'yi hedef aldığına pek rastlanmamıştır.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

ABD nezdinde bir tür dokunulmazlıktan yararlanmaktadır El Colani...

EL COLANİ NE İSTİYOR

HTŞ lideri uzun bir zamandır BM'nin terör örgütleri listesinden çıkartılmayı kendisine en önemli hedef olarak belirlemiştir. Uluslararası camiaya, özellikle de ABD'ye bu yönde sayısız çağrıda bulunmuştur.

Kendisinin 2021 yılında ABD'nin en önemli kamu yayıncısı kabul edilen PBS (Public Brodcasting Service) TV kanalından Martin Short'a verdiği mülakat bu alandaki en önemli çıkışı olarak görülebilir. HTŞ lideri, mavi gömlek, koyu renk ceket giyip yeni bir imajla çıktığı bu mülakatında küresel cihat peşinde koşmadıklarını, ABD'yi tehdit etmediklerini belirterek, BM listesinden çıkmak istediklerini söylemiştir.

Burada kayda değer olan nokta, ABD yönetiminden de sık olmamakla birlikte bazı esnek mesajların gelmiş olmasıdır