41 Türk kamuoyu, günlerdir Erzincan'daki altın maden ocağında meydana gelen kazayla ilgili haberlere odaklanmış durumda.
Heyelan sırasında göçük altında kalan dokuz isçiye hâlâ ulaşılabilmiş değil. Ne zaman ulaşılabileceği sorusunun yanıtı da boşlukta asılı duruyor.
Bu kaza hakkındaki haberler, tümüyle farklı bir alanda Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) ihlâl verdiği bireysel başvuru kararlarının uygulanmasıyla ilgili sürmekte olan tartışmalarla da aynı zamanlamaya denk düşüyor.
Bütün bu tartışmalar devam ederken, tesadüfe bakın ki, AYM'nin bundan bir süre önce bu madenle ilgili bazı şikâyetler hakkında yürütülen yargısal işlemlere yönelen bir ihlâl kararı vermiş olduğu ortaya çıktı.
AYM'nin bu kararı, kamuoyunun bütün dikkatinin çevrildiği Erzincan'daki madeni konu aldığı için yakın bir şekilde incelenmeyi gerektiriyor.
Baştan belirtelim. AYM'nin hükmettiği ihlâl, içeriği itibarıyla bu madende yürütülen faaliyetin bütünü üzerinde alınmış bir karar değil. Yalnızca bu madenin bölgedeki tarımcılık faaliyetine dönük olumsuz etkileriyle ilgili bir şikâyetin yargı tarafından ele alınışı üzerine yapılan bir başvuru hakkında verilmiş.
strong class'read-more-detail'Haberin DevamıAncak meselenin yalnızca bu yönüne bakmak bile kazanın meydana geldiği madeni ilgilendiren işlerin nasıl yürüdüğünü görmek bakımından fikir verici bir tablo çıkartıyor karşımıza.
İşte bu tabloyu gösterebilmek için önce AYM'nin neden bu madenle ilgili bir şikâyeti gündemine almak durumunda kaldığını kısaca özetlemeye çalışalım.
AYM'nin baktığı dosya, Erzincan'daki madenin açık ocak işletmesi revizyon ve kapasite artırımı projesine ilişkin olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 9 Ağustos 2018 tarihinde olumlu yönde verilen Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) raporuna yapılan bir itirazla ilgili.
Bu madenin civarındaki bir köyde yaşayan ve hayvancılıkla geçimini sağlayan Eşref Demir adındaki bir vatandaş, tesisin kapasite artışına onay veren ÇED raporunun iptali ve yürütmenin durdurulması talebiyle Erzincan İdare Mahkemesi'nde dava açar.
Demir, dilekçesinde ÇED raporunda projenin çevresel etkilerinin kapsamlı bir şekilde değerlendirmediğini, mera alanlarıyla ilgili gerekli izinler alınmadan sondaj, yarma ve galeri faaliyetlerinin gerçekleştirildiğini öne sürer.
strong class'read-more-detail'Haberin DevamıBu durumun bölgede tarım ve hayvancılığa olumsuz yansıyacağı, kirlenen yüzey sularının çevre köylerin içme suyunu etkileyeceği, projede kullanılacak kimyasalların insan sağlığına ve ekolojik sisteme zarar vereceği de ileri sürülür dava dilekçesinde.
Ve dava süreci başlar. Mahkeme, önce orman mühendisi, çevre mühendisi, jeoloji mühendisi, maden mühendisi ve inşaat mühendisinden oluşan beş kişilik bir bilirkişi heyeti oluşturur.
Bilirkişi heyeti, yaptığı inceleme sonucunda ÇED raporuyla ilgili şikâyetleri geçerli görmez. Hazırlanan raporda, projenin toplam olumsuz etkilerinin "tahammül edilebilir boyutta olduğu", çevrenin rehabilitasyonu için gerekli tedbirlerin taahhüt edildiği, ÇED kararının ulusal ve uluslararası mevzuattaki teknik kriterlere ve eşik değerlere uygun olduğu ifade edilir.
strong class'read-more-detail'Haberin DevamıMahkeme de bilirkişi raporundaki bu tespitlere dayanarak 26 Eylül 2019 tarihinde davanın reddini kararlaştırır. Kararda "gereken önlem ve taahhütlerin yeterli olduğu" belirtilir.
Buna karşılık Eşref Demir mahkeme kararını Danıştay'da temyiz eder. Danıştay Altıncı Dairesi, 20 Şubat 2020 tarihinde İdare Mahkemesi'nin kararını yerinde bulur. Danıştay, bu kararın hukuk ve usule uygun olduğunu, bozulmasını gerektirecek bir neden bulunmadığına hükmeder.
Ancak ilgili dairedeki iki Danıştay üyesi bu karara muhalefet şerhi düşer. Bu iki üye, dava dilekçesinde tarım ve hayvancılıkla ilgili olumsuz etkilere ilişkin iddiaların da yer aldığını, oysa bilirkişi heyetine ziraat mühendisi dahil edilmediğini, dolayısıyla yeni bir bilirkişi heyeti oluşturulması gerektiğini kayda geçirir.
Danıştay'dan beklediği karar çıkmayınca, Eşref Demir konuyu bu kez bireysel başvuru yoluyla AYM'ye götürür. AYM'ye başvurusunda, yaşadığı köyün projeden etkilendiğini, yakınında atık depolama tesisi yapıldığını, tehlikeli kimyasallar döküldüğünü, tesisin insan sağlığı ve ekolojik yaşam bakımından tehlike arz ettiğini, bu nedenle metalürji, malzeme mühendisliği, biyolog ve halk sağlığı alanında bilirkişi talep etmesine rağmen bu talebinin kabul görmediğini anlatır.
Başvurucu aynı zamanda bölgede mera alanları ve hayvancılığın da zarar gördüğünü vurgulayıp, bilirkişi heyetinde ziraat mühendisine yer verilmediği için bu hususların bilirkişi raporunda değerlendirilemediğine de dikkat çeker.
AYM'nin beş üyeden oluşan Birinci Bölümü, Eşref Demir'in başvurusuyla ilgili yaptığı değerlendirmede bir dizi tespitte bulunmuştur. Bu tespitlerden biri, bilirkişi raporunda projenin çevre ve insan sağlığı bakımından oluşturduğu riskler ve başvurucunun iddialarının "genel olarak değerlendirilmiş" olmasıdır.
Bu noktada, bilirkişi heyetinde tarım ve hayvancılıkla ilgili hususların mütalaası için ziraat mühendisi bulundurulmamasını eksiklik olarak görüyor AYM. Kararın bu bölümünde