ABD'de iş başı yapan başkanların görev süreleri içinde Türkiye'den (geçmişte) başbakan ya da cumhurbaşkanı düzeyinde konuklarını Beyaz Saray'da ağırlamaları, özellikle 1980'li yıllarla birlikte Türk-ABD ilişkilerinde bir teamüldü.

Ağırlamanın en üst düzeyde sergilendiği devlet ziyaretlerinden, kısa süreli çalışma ziyaretlerine kadar değişebilen farklı programlar ve protokol dereceleri uygulanagelmiştir bu görüşmelerde.

Beyaz Saray buluşmalarının önemi, Türkiye-ABD ilişkilerinin -ne kadar sorunlar olsa da- yolunda gittiğini, iki tarafın da bu bağlara değer verdiğini vurgulayan simgesel bir yönünün bulunmasıdır.

Tabii, dünyanın en güçlü ülkesinin başkentinde en önemli kararların alındığı Beyaz Saray'ı ziyaret etmek, her seferinde Türk liderlerin de önemsediği bir siyasi temas olmuştur; hem Türk kamuoyuna hem de uluslararası camiaya verdiği mesajlar bakımından...

Demokrat Biden'dan önceki Cumhuriyetçi Donald Trump, daha da öncekiler Demokrat Barack Obama, Cumhuriyetçi George W. Bush, Demokrat Bill Clinton, Cumhuriyetçi (baba) George Bush, Cumhuriyetçi Ronald Reagan'ın başkanlık dönemlerinde bu gelenek hep karşımıza çıkıyor.

Hatta 1989-92 yılları arasında görev yapan George Bush, kendi döneminde hem Cumhurbaşkanı Turgut Özal hem de Başbakan Süleyman Demirel'i kabul etmiştir; ikisi arasında bir dengeyi tutturabilmek için...

Joe Biden, başkanlığı döneminde bu yerleşmiş geleneğin istisnası olmuştur.

9 MAYIS İÇİNDAVET GELMİŞTİ

Geleneğin bozulmasının nedenlerine gelince...

Birinci neden, Biden'ın başkanlığının özellikle başlangıcında zaten Türkiye'ye ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a belli bir mesafede durmayı tercih etmesiyle ilgili olmalıdır.

İkinci neden olarak iki ülke arasındaki sorunların ağırlığı gösterilebilir. Geriye dönüp geçen dönemde Türkiye-ABD ilişkilerini kaplayan sorunların yarattığı sıkıntılı tabloya baktığımızda, gerçekleşecek bir Beyaz Saray görüşmesinin zaten tarafların -çözümü iki buçuk yıl alan F16 dosyası hariç- olumlu sonuçlar açıklamalarına, daha doğrusu bir başarı anlatısına izin vermeyeceğini söyleyebiliriz.

Ancak bu tabloya karşılık, sonunda geçen yıl Beyaz Saray'a bir ziyaret kapısı pekala açılmış, gelgelelim bu davet de sonuçsuz kalmıştır...

Türkiye'nin geçen yıl ocak ayında İsveç'in NATO'ya üyeliğine dönük vetosunu kaldırması, şubat ayında da Biden yönetiminin Türkiye'nin F-16 talebini Kongre'den itirazla karşılaşmadan geçirmesiyle birlikte ilişkilerde kısmen olumlu bir atmosfer belirmiştir. Tam bu sırada Cumhurbaşkanı Erdoğan'a, geçen mayıs ayı başında Beyaz Saray'ı ziyareti için Biden'dan davet gelmiştir.

ABD tarafı bu ziyaret için 9 Mayıs 2024 tarihini telaffuz etmiştir. Gelgelelim, geçen nisan ayı sonunda Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Washington D.C.'ye gitmekten vazgeçmesi üzerine bu ziyaret gündemden çıkmıştır.

ERDOĞAN ABD'YENEDEN GİTMEDİ

Erdoğan neden vazgeçmiştir

Bu konuda yapılan tek resmi açıklama, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü'nün 27 Nisan tarihinde "Cumhurbaşkanımızın 9 Mayıs günü ABD'ye yapması planlanan ziyaret, programların uyuşmaması nedeniyle her iki taraf için uygun olacak ileri bir tarihe ertelenmiştir" şeklindeki sözleridir.

O dönemde basında yapılan spekülasyonlarda dile getirilen bir görüşe göre, Erdoğan ziyaret sırasında kendisine uygulanacak protokol düzeyini yetersiz bulduğu için ABD'ye gitmekten vazgeçmiştir.

Bir diğer görüş, bu kararın İsrail'in Gazze'deki soykırımı devam ederken Biden yönetiminin bu ülkeye 26 milyar dolar tutarında bir askeri yardım paketini onaylamasının Ankara'da yol açtığı rahatsızlıkla ilgilidir.

Buna göre, Erdoğan Gazze konusunda sergilediği kuvvetli tutum açısından böyle bir dönemde Washington'da Biden'la aynı fotoğraf karesinde yer almak istememiştir. O dönemde Erdoğan'ın, İsrail'e verdiği destek nedeniyle Biden yönetimini sert ifadelerle eleştirdiği de hatırlanmalıdır.

'UYGUN TARİH'HİÇ OLMADI

İlginç olan bir husus, Erdoğan'ın daha sonra 11 Temmuz 2024 tarihinde Washington'da yapılan NATO zirvesine katılmasına karşılık, bu toplantı sırasında ayak üstü karşılaştıklarında el sıkışmaları dışında ikili bir görüşmenin gerçekleşmemiş olmasıdır.

İki lider, ardından Brezilya'da 20 Kasım 2024 tarihlerinde düzenlenen G-20 zirvesine katılmış, ancak burada da yine ayak üstü el sıkışmaları dışında bir görüşme olmamıştır.

G-20 zirvesi ABD'de 5 Kasım tarihinde yapılan başkanlık seçimini Cumhuriyetçi Donald Trump'ın kazanmasının iki hafta sonrasına rastlıyordu. O noktada ABD'de iktidar zaten Cumhuriyetçilere geçmiş bulunuyordu.

Bu durumda kayıtlara göre,