ÖNÜMÜZDEKİ pazartesi günü ABD'nin 46'ıncı Başkanı Demokrat Joe Biden görevini Cumhuriyetçi halefi Donald Trump'a bırakıyor.

Böylelikle, Biden'ın başkanlığı sırasında, Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerde sorunlarla kaplı, birbirini izleyen iniş çıkışlarla yol alınan bir dönem de geride kalmış oluyor.

Geçen dört yılın üzerinden gittiğimizde, Biden'ın genel çizgisi itibarıyla Türkiye karşısında mesafeli durmayı tercih eden bir başkan profili çizdiği yerinde bir tespit olacaktır.

Ancak bu mesafeye karşılık, Başkan Biden, ABD'nin stratejik çıkarlarının gerektirdiği durumlarda kritik dosyalarda her zaman Türkiye ile diyaloğa girmiştir. Bu dosyalar önce Afganistan olmuştur, daha sonra Ukrayna ve NATO genişlemesi gibi başlıklar...

ÜÇ AY SONRA GELENTELEFON RANDEVUSU

Tabii mesafeden söz ederken daha en başta çok sıkıntılı bir başlangıç yaşandığını hatırlayalım. Biden'ın 20 Ocak 2021 tarihinde göreve başlamasından sonra kendisini kutlamak için telefonda görüşmek isteyen dünya liderlerine hangi sırayla geri döndüğü, yeni başkanın önceliklerini göstermesi bakımından fikir vericiydi.

Burada Biden'ın Erdoğan'ı, Beyaz Saray'a adım attıktan üç ay sonra 23 Nisan 2021 tarihinde aramış olması, bu mesafeyi koymak istediğinin bir işareti olarak görülmüştür o dönemde bütün gözlemciler tarafından.

Aslında bu tutumu, bir bakıma Biden'ın 3 Kasım 2020 tarihinde yapılacak başkanlık seçimine adaylığını açıkladıktan sonra New York Times'a verdiği ve Erdoğan hakkında bir hayli eleştirel ifadelerle konuştuğu mülakatta yansıttığı bakışın da bir uzantısıydı. Bu mülakat gazetede 17 Ocak 2020 tarihinde yayımlanmıştır.

BIDEN'DAN 24 NİSAN'DA'SOYKIRIM' AÇIKLAMASI

Zaten aralarında 23 Nisan 2021 tarihinde gerçekleşen ilk telefon görüşmesi de Ankara açısından son derece rahatsız edici bir bildirime sahne olmuş, Biden ertesi günü, yani 24 Nisan'da "Ermeni Soykırımı" ifadesini kullanacağı bir Beyaz Saray açıklaması yayımlayacağını bildirmiştir Erdoğan'a.

Nitekim Biden ertesi günü bu açıklamayı yapmış, daha sonra 2022, 2023 ve en son 2024 yılında her 24 Nisan tarihinde 1915 yılındaki olaylarla ilgili olarak "soykırım" nitelemesinde bulunduğu bu açıklamaları tekrarlamıştır.

Bu geleneği Beyaz Saray'a yerleştiren ilk ABD Başkanı'dır Joe Biden. Kendisinden önce bir kez olmak üzere, Başkan Ronald Reagan, 22 Nisan 1981 tarihinde "Holokost Anma Günü"nünde yaptığı bir açıklamada "Ermeni soykırımı" ifadesine Yahudilerin uğradığı soykırımla birlikte yer vermişti.

Ankara'nın sert tepkisi üzerine daha sonra bu ifade hiç kullanılmamıştı ABD başkanları tarafından. Bu durum Biden geldikten sonra değişmiştir.

AFGANİSTAN SENARYOSUBOŞLUKTA KALDI

Erdoğan ile Biden arasında başkan seçilmesinden sonraki ilk yüz yüze görüşme de 14 Haziran 2021 tarihinde Brüksel'de düzenlenen NATO zirvesi sırasında gerçekleşmiştir.

Bu görüşmenin en önemli sonucu, ikisi arasında ABD'nin Afganistan'da çekilme planları yaptığı bir sırada Kabil Havalimanı'nın işletilmesi ve güvenliğinin Türkiye tarafından üstlenilmesi konusunda bir mutabakata varılması olmuştur.

O dönemde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kabil'de üstleneceği bu rolün, Türkiye'nin ABD açısından taşıdığı önemin altını çizerek ikili ilişkileri yukarı çekecek bir işlev göreceği düşünülmüştü. Ancak Biden'ın 2021 Temmuz ayında ani bir kararla Afganistan'dan erken bir şekilde çıkmaya karar vermesinin yol açtığı büyük kaos, görüş birliğine varılan bu mutabakatı uygulama şansı bulanamadan boşlukta bırakmıştır.

ERDOĞAN BIDEN'ANEDEN ÇOK KIZDI

Sonrasında Erdoğan ile Biden arasındaki ilişkide önemli bir kırılma 2021 yılı eylül ayı sonunda New York'ta yaşanmıştır. Erdoğan'ın BM Genel Kurul toplantısı için gittiği New York'ta Amerikan tarafına iletilen görüşme beklentisine karşılık, Biden'dan randevu gelmemesi Türk tarafınca kamuoyundan da gizlenmeyen bir krize yol açmıştır.

Erdoğan, 23 Eylül 2021 tarihinde New York'ta yaptığı bir açıklamada Biden'a duyduğu tepkiyi oldukça sert ifadelerle kayda geçerek, "Türk-Amerikan ilişkilerinde sağlıklı bir sürecin işlediğini söyleyemeyeceğini" belirtmiştir.

Cumhurbaşkanı, bu açıklamasında şöyle demiştir:

"İki NATO ülkesi olarak şu andaki gidiş pek hayra alamet değil... Başbakan ve Cumhurbaşkanı olarak yaklaşık 19 yıllık yöneticilik hayatımda ABD ile olan münasebetlerimde geldiğimiz nokta, maalesef iyi bir nokta değil. Ben oğul Bush ile iyi çalıştım. Sayın Obama ile iyi çalıştım, Sayın Trump ile iyi çalıştım ama Sayın Biden ile iyi başladık diyemem..."

Kamuoyu önünde ifade edilen bu görüşler ilişkilerde ciddi bir soğukluğun uç verdiğine işaret ediyordu.

Üstelik, bu çıkışı yaptıktan altı gün sonra Soçi'ye giderek 29 Eylül'de Rusya lideri