27 Mayıs darbesi sonrasında sancılı bir şekilde seyreden demokrasiye geçiş döneminin önemli siyasi aktörlerinden biri Yeni Türkiye Partisi (YTP) lideri Ekrem Alican'dı.

Alican, günlüklerinde "24 Ekim 1961, Salı Ankara" başlığı altında açtığı sayfada, "Üç günden beri Silahlı Kuvvetler'in ikinci bir ihtilal yapacakları sözleri aldı yürüdü. Hükümetin nasıl teşkil edeceği ayrı bir mesele oldu" diyor."

Ragıp Gümüşpala

YTP liderinin bu notları 2021 yılında yayımlanan "Ekrem Alican Günlükler, 1956-1966" başlıklı kitapta yer alıyor. Alican, günlüğünde 15 Ekim 1961 tarihinde düzenlenen seçimlerden sonra Adalet Partisi'nin (AP) hal ve tavrından şikâyetçi görünüyor.

Orgeneral Cevdet Sunay

"Adalet Partililerin şımarık bir tutum içine girdiklerini, Meclis'in açılması yaklaştıkça bu şımarıklıkların iyice artığını", ardından "Prof. Ali Fuad Başgil'in cumhurbaşkanlığı meselesinin ortaya atıldığını" yazıyor.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Günlüğünün bu kısmında, bir gün önce (23 Ekim Pazartesi) Milli Birlik Komitesi ve Devlet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel'in dört parti liderini davet ettiğini anlatıyor. Kendisi dışındaki diğer liderler İsmet İnönü (CHP), Ragıp Gümüşpala (AP) ve CKMP'den Osman Bölükbaşı'dır.

Alican, Gürsel'le toplanmadan önce dört lider Milli Birlik Komitesi (MBK) üyeleri ile de çeşitli toplantılar yaptıklarını arka plan bilgisi olarak aktarıyor. Bu toplantılarda MBK tarafından kendilerine verilen mesajları şöyle yazmış:

"Ali Fuad Başgil'in cumhurbaşkanı seçilmesi halinde ikinci ihtilalin muhakkak olacağını ve Meclis'te 80-100 kişinin Başgil ile birlikte öldürüleceğini komite üyeleri bize yeminle temin etmişlerdi. Onların da artık kuvveti tamamen ellerinden kaçırdıkları, Silahlı Kuvvetlerin içindeki Yeminli Cunta denilen bir kuvvete teslim oldukları anlaşılıyordu."

Orgeneral Cemal Gürsel

GÜRSEL: 'ASKERLERBAHANE ARIYORLAR...'

Peki 23 Ekim Pazartesi günü bir araya geldiklerinde Orgeneral Gürsel dört lidere ne demişti Şöyle anlatıyor Alican:

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

"Devlet reisi, bize Silahlı Kuvvetler'in ihtilale karar verdiklerini, saat 15'te kendisini ziyaret edip, bu kararını bildirmeye niyetli olduklarını, maksatlarının Meclis toplanmadan dağıtıp Silahlı Kuvvetler idaresi kurmak olduğunu, kendisinin bu durumu kabul etmeyeceğini, parti liderleri olarak kendisine yardımcı olmamızı ve yapılacak böyle bir hareketi desteklemeyeceğimizi bildiren müşterek bir deklarasyonu derhal radyo ile yayımlamamızı teklif etti. Diğer liderler bu talebe adeta uyar gözüküyorlardı."

Alican, bu öneriye itiraz ettiğini belirtiyor: "Evvela Silahlı Kuvvetler'in isteklerinin ne olduğunu bilmemiz icap ettiğini, gerekirse kendileriyle meseleyi görüşmemiz gerektiğini, ikna yoluyla bir netice almaya çalışmamızı teklif ettim. Diğer parti liderleri de bu teklifimi uygun buldular."

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Burada vurgulamamız gereken dikkat çekici bir nokta, Alican'ın Gürsel'e atfen aktardığı şu sözlerdir:

"Cemal Gürsel, Silahlı Kuvvetlerin bahane aradıklarını, ne istediklerini kendilerinin de bilmediğini ifade etti."

KOMUTANLARINÜÇ TALEBİ

Günceye göre, Gürsel'le 23 Ekim tarihinde gerçekleşen bu toplantı saat 13.45'te sonuçlanmıştır. Aynı gün akşam saatlerinde parti liderlerine ertesi gün (24 Ekim Salı) saat 9.45'te devlet başkanı ve kuvvet komutanları ile toplanacakları bildirilir. Cemal Gürsel, pazartesi dört liderle temasından sonra kuvvet komutanlarıyla dört lidere sözünü ettiği görüşmeyi yapmıştır.

İşte bu noktada Silahlı Kuvvetler'in talepleri de ortaya çıkmıştır. Alican'a verilen bilgiye göre, taleplerin birinci sırasında Cemal Gürsel'in cumhurbaşkanı seçilmesi, ikinci sırada Kayseri'deki cezaevine gönderilen hükümlü Demokrat Partili siyasetçiler hakkında af çıkartılmaması ve üçüncü sırada Silahlı Kuvvetler hakkında çıkartılan kanunların değiştirilmemesi konuları yer almaktadır.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Alican'ın verdiği önemli bir ayrıntı, Bakanlar Kurulu'ndan bazı sivil bakanların, o gece yani 23 Ekim akşamı dört liderle bir araya gelerek askerlerin taleplerini müzakere etmeye başlamalarıdır. Günlüğe göre, toplantı gece 22.00'de Adalet Bakanlığı'nda başlamış, sabah 03.30'a kadar sürmüştür.

Böylelikle 24 Ekim Salı gününe gelinmiştir. Çankaya Köşkü'ndeki toplantı sabah 09.45'te yapılacaktır.

BÖLÜKBAŞI: 'KANLI BİRFELAKET İHTİMALİ VAR' DENDİ

Peki aynı olaylar CKMP lideri Osman Bölükbaşı'nın hatıratında nasıl yer alıyor 2018 yılında kaybettiğimiz oğlu büyükelçi Deniz Bölükbaşı'nın babasının evrakları, notlarıyla hazırladığı "Türk Siyasetinde Anadolu FırtınasıOsman Bölükbaşı" (2005) adlı kitabında bu olaya ilişkin bilgiler bulmak mümkün. Kitaptaki aktarımlar, özellikle işleyen temas trafiği ve talepler Alican'ın anlatımıyla birebir örtüşüyor.

strong class'read-more-detail'Haberin Devamı

Örneğin, 23 Ekim Pazartesi akşamı Adalet Bakanlığı'ndaki toplantı için şunları anlatıyor Osman Bölükbaşı:

"Parti liderlerine memleketin kanlı bir felaket ihtimaliyle karşı karşıya bulunduğu bildirildi ve liderlerden bunları önleyecek çareler aramaları istendi. Bu toplantıda ordu temsilcilerinin bazı istekleri olduğu açıklandı. Bu durum karşısında parti liderleri bu istekler etrafında bir fikir birliğine varmak için konuyu sabah 04'e kadar aralarında müzakere ettiler. Ordunun istekleri arasında siyasi mahkûmların affedilmemesi ve Eminsular'ın orduya dönmemesi vardı."

"Eminsular" ile kastedilen, "Emekli İnkilap Subaylar Derneği"ydi. Bu, 27 Mayıs'tan sonra Ordu'dan tasfiye edilen 235 general ve 5 bin kadar subayın kurduğu dayanışma ve TSK'ya dönmek için kurtuğu derneğin kısaltılmış adıydı.

AP lideri Ragıp Gümüşpala da bu hadisede tasfiye edilen ve derneğe üye olan generaller arasındaydı. İhraç edildiği 4 Ağustos 1960 tarihinde Genelkurmay Başkanı koltuğunda oturmaktaydı orgeneral rütbesiyle.

Görüleceği gibi, bu noktaya kadar dört siyasi lidere askerler kanadından muhtelif vesilelerle "80-100 kişinin Başgil ile birlikte öldürüleceğinden", "kanlı bir felaket ihtimalinden" söz edilmiştir.

İlginç bir nokta, Ankara'da askerler ile liderler arasında bu müzakereler yürütülürken, AP Samsun Senatörü Prof. Ali Fuad Başgil'in, bütün bunlardan habersiz cumhurbaşkanı adaylığını ilan etmek üzere aynı günün akşamı (pazartesi) İstanbul'dan Ankara'ya doğru yola çıkmış olmasıdır.

Başgil'i taşıyan tren Haydarpaşa Garı'ndan saat 21.00'de kalkarken, bir saat sonra 22.00'de parti liderleri Adalet Bakanlığı'nda müzakere masasına oturmuşlardır, Milli Birlik Komitesi adına katılan bakanlarla.

'TBMM'NİN AÇILMASINA İZİN VERELİM Mİ, YOKSA VERMEYELİM Mİ'

Şimdi bir gün sonra 24 Ekim Salı sabahı Çankaya Köşkü'nde düzenlenen zirvenin tutanaklarını aralayalım. Bu kez zirveyi liderlerin notlarından değil, toplantıya katılan en genç generalin, Hava Tuğgeneral Muhsin Batur'un notlarından aktaracağız. O tarihte henüz 41 yaşında olan Batur, ağustos ayındaki Yüksek Askeri Şura'da tuğgeneralliğe terfi etmiş ve karargâhı Eskişehir'de olan Birinci Taktik Hava Kuvveti Komutanı görevine atanmıştır.

Batur, 1985 yılında yayımlanan "Anılar ve Görüşler, Üç Dönemin Perde Arkası" başlıklı hatıratında bu zirvenin ayrıntılı ve oldukça renkli bir dökümünü veriyor.

1961 yılında Tuğgeneral Muhsin Batur

Önce TSK'daki genel atmosferi anlatıyor Batur: "Yıl 1961, aylardan ekim, genel seçimler yapılmış ve sonuçları belli olmuş... Yeni Partilerin (AP ve YTP) kuruluş amaçları, seçim propaganda dönemindeki işledikleri temalar ve beliren parlamento aritmetiği... Silahlı Kuvvetler'de, beklediğini bulamamanın huzursuzluğunu yaratmış... bu durumda ne yapılabileceği konusu gündeme gelmiş..."

"Hava Kuvvetleri Komutanlığı'ndan Genelkurmay'da yapılacak toplantıya katılma emri aldım. Uçağıma bindim, Ankara'ya gittim" diye devam ediyor Batur.

Kendisinin anlatımından toplantının 24 Ekim Salı sabahı düzenlendiği anlaşılıyor. Toplantı Genelkurmay karargâhının o zamanki Yüksek Askeri Şura Salonu'nda yapılır. Batur, 22-24 generalin çağrılı olduğunu belirterek, şöyle devam ediyor:

"Kuvvet komutanları, ordu komutanları, kolordu komutanları... Toplantıyı Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay açtı. Toplantının gündemini de açıkladı; 'içinde bulunduğumuz politik ortam içinde Silahlı Kuvvetler nasıl bir yol izlemeli... Meclis'in açılmasına ve demokrasiye geçişe müsaade edilmeli mi Edilmemeli mi'"