12 Eylül 1980 darbesinden kısa süre sonra 1982 Anayasası'nı hazırlamak için kurulan, Kurucu Meclis'i oluşturan iki organdan biri olarak "Danışma Meclisi" kurulmuştu. 160 kişiden oluşan Meclisin üyelerinin her biri alanlarında tanınan, bilinen isimlerdi. Yeni Anayasa görüşmelerine Prof. Dr. Orhan Aldıkaçtı başkanlık yapıyordu. Danışma Meclisi'nde Kamer Genç gibi sözünü esirgemeyen Danıştay Üyesi, Fahri Öztürk gibi vali, İbrahim Göktepe gibi idareci, Muammer Yazar, Bekir Sami Daçe, Feridun Günay gibi hukukçular da vardı.

Anayasa Komisyonu, çalışmalarını tamamlayıp Danışma Meclisi'ne sundu. Grup kararı olmadığı için her madde üzerinde isteyen maddenin lehinde, aleyhinde konuşuyordu. Komisyon Başkanı Orhan Aldıkaçtı, her madde üzerinde ayrıntılı açıklamalar yapıyordu. Bazı maddelerde tamamen, bazıları kısmen değiştiriliyordu. Örneğin, seçim dönemlerinde istifa eden bakanların yerine atanan ve yaklaşık üç ay bakanlık yapanlara ömür boyu milletvekili maaşı bağlanıyordu. Danışma Meclisi milletvekili maaşı bağlanabilmesi için en az üç yıl milletvekilliği yapma koşulunu getirmişti.

42 YILDIR KONUŞULUYOR

Konuştuğum 5 Danışma Meclisi Üyesi, "Milli Güvenlik Konseyi'nden (MGK), Danışma Meclisi üyelerine yeni anayasa ile ilgili her hangi bir uyarı gelmiyordu. Eğer olduysa bu Orhan Aldıkaçtı üzerinden yapılmıştır" dedi. Sonuçta Danışma Meclisi'nden 150 madde geçti. 27 madde de MGK tarafından eklendi. Kenan Evren, 8 gün süren anayasayı tanıtma turuna çıktı. Sonuçta yüzde 92 oyla yeni anayasa kabul edilmiş, Danışma Meclisi'nin görevi de 6 Kasım 1982'de sona ermişti.

Aradan 42 yıl geçti. Hemen her siyasi partinin gündemine, "Yeni Anayasa" girdi. Ancak 42 yıldır yeni bir Anayasa yapılamadı. Bu konuda en ciddi adım Cemil Çiçek'in TBMM Başkanlığı döneminde atıldı. Kapsamlı toplantılar yapıldı, görüşler alındı. Yaklaşık 60 madde üzerinde de uzlaşma sağlandı. Sonunda bu maddelerde de değişiklik yapılamadı. Türkiye'nin olağan gündeminde öne çıkan yeni anayasa konusunda Cumhur İttifakı'nda da uzlaşma sağlanmış değil.

ÖNCE ŞUNA KARAR VERİLMELİ

Siz sıfırdan bir anayasa mı yapmak istiyorsunuz, yoksa günün koşullarına göre daha önce değişmiş maddelerin ya da diğer maddelerin değiştirilmesine mi karar vereceksiniz TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş da bu konuda bir karar vermiş değil. Vermesi de son derece zor gözüküyor. Bir taraftan anayasaya uyulmayacak, bir taraftan da yeni anayasa çalışmasından söz edeceksiniz. İkisi yan yana gelmiyor.

Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanı ve Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, 1982 Anayasası'nın yürürlükteki 154 maddesinden 103'üne dokunulmadığını belirtti ve şunları söyledi:

"1982 Anayasası'na ilişkin değişiklikler konusunda birçok yanlış ve yalan veri ileri sürülüyor. Doğru değişiklik bilgilerini bilerek çarpıtanlar yeni anayasa ihtiyacını değersizleştirme gayretlerini bir de yalanla takviye ediyorlar. Bilmeden yanlış bilgileri kullananlar ise en azından özensiz bir yaklaşım içindeler."

DEĞİŞEN MADDELER

1982 Anayasası ilk kez 1987 yılında, son kez 2017 yılında değiştirildi. 1987 ile 2017 döneminde yani 30 yılda yapılan anayasa değişikliklerinden 19'u yürürlüğe girdi. Aynı dönemde yapılan ama yürürlüğe girmeyendeğişiklik sayısı ise 4 oldu. Bunlardan birisi halk oylamasıyla reddedildi. İkisi Cumhurbaşkanı tarafından TBMM'ye iade edildi ve Meclis teklifleri yeniden görüşmedi. Diğeri ise esastan inceleme yetkisi olmadığı halde Anayasa Mahkemesi tarafından esastan iptal edildi.

Başlangıçta anayasada toplam 177 asıl madde vardı. Bu maddelerden 58'i hiç değişmedi. 45 maddede tali değişiklik (terimifade değişikliği) yapıldı. 1982 Anayasası'nın 103 maddesi varlığını halen koruyor.