Yeni eğitim-öğretim yılı başlarken gündeme gelen tartışmalardan biri, Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin'in "12 yıllık zorunlu eğitim kısalabilir" açıklaması oldu (Hürriyet, 06.09.2025). Hükümet, bu adımı gençlerin daha erken yaşta "meslek edinmeleri" ve "iş hayatına atılmaları" gerekçesiyle savunuyor. Ancak bu gerekçe, kısa vadeli ekonomik kaygıların eğitim politikalarının önüne geçtiğini gösteriyor.

1981 yılından beri yaşadığım Almanya'daki eğitim modelinin örnek alınması gerektiğini uzmanların ele almasını tavsiye edebilirim. Elbette bu benim uzmanlık alanım değil; ancak hem benim yaşadığım, hem de evlatlarımın eğitim gördüğü bu ülkenin eğitim sistemini bildiğim kadarıyla sizlerle paylaşmak istiyorum.

Benim de iyi bulduğum Almanya modeline bakıldığında, zorunlu eğitim süresi eyaletlere göre değişmekle birlikte 9 ila 10 yıl arasındadır. Ancak mesele yalnızca "kaç yıl zorunlu eğitim" değil; asıl mesele, bu sürecin nasıl yapılandırıldığıdır.

Almanya'da çocuklar ilkokulun (Grundschule) 4. sınıfını tamamladıktan sonra, özellikle not başarıları göz önünde bulundurularak; öğretmenlerin değerlendirmesi, velilerin görüşü ve okul yönetiminin kararıyla farklı eğitim yollarına yönlendirilir.

Bu yönlendirme sonucunda;
• Gymnasium (üniversiteye hazırlık, akademik yol): 5. sınıftan başlanır, 13. sınıfta mezun olunur. Mezuniyetin ardından doğrudan üniversiteye gidebilir.
• Realschule (orta seviye, teknik veya idari meslekler): 5. sınıftan başlanır, 10. sınıfta mezun olunur. Mezun öğrenciler meslek okuluna veya teknik okullara devam eder.
• Hauptschule (daha pratik, meslek odaklı eğitim): 5. sınıftan başlanır, 9. sınıfta mezun olunur. Mezun öğrenciler doğrudan meslek edinebilir veya iş hayatına atılabilir.

Meslek eğitiminde gençler hem iş yerinde pratik öğrenir hem de meslek okuluna giderek branşında teorik eğitim alır. Bu süreçte "çıraklık maaşı"da alırlar; yani gençler zaruri ihtiyaçlarını karşılayacak bir gelir elde eder. Ayrıca bu dönemde sosyal güvenlik primleri de yatırılır; böylece genç hem para kazanır, hem meslek öğrenir, hem de sosyal güvenceli bir şekilde hayata hazırlanır.