Almanya'da refakatçi yasaktır; çünkü sağlık işi profesyonellere bırakılır. Türkiye'de ise hasta kadar refakatçi hasta oluyor. Bu çarpıklık artık göz ardı edilemez.

Bugün sizlerle, herkes tarafından olumlu bulunmayan fakat çoğu zaman gündeme bile gelmeyen bir refakatçi konusunu yazmak üzere masamın başına oturdum.

Belki de yıllardır içimde biriken rahatsızlıkları dile getirme vakti gelmişti. Çünkü her hastane ziyaretinde gözümün önüne aynı manzara geliyor: daracık odalarda, biri kadın biri erkek, bazen üç-dört kişi aynı havayı soluyor, aynı banyoyu kullanıyor, aynı yerde geceyi geçiriyor. Üstelik hasta olan yalnızca hasta değil; refakatçi de hasta oluyor, sistem de…

1981 yılından beri Almanya'dayım. Bu ülkede bugüne dek yüzlerce kez hastane ortamına tanıklık ettim. Yaşlılarım yattı, arkadaşlarımı ziyaret ettim, kendim de tedavi gördüm. Fakat bir refakatçiye hiç rastlamadım. Çünkü Almanya'da refakatçi sistemi yok üstelik bu bir tercih değil, hijyen ve sistemsel düzenleme gereği yasak.

Almanya'da hastanın bakımından, temizliğinden, ilaç saatinden sorumlu olanlar sadece ve sadece sağlık personelidir. Refakatçi ihtiyacı doğmasın diye gece vardiyası dahil yeterli hemşire ve bakım görevlisi çalışır. Hastalar yalnız değildir ama kalabalık da değildir. Hele ki refakatçi adı altında kadın-erkek bir arada yatırmak gibi bir uygulamaya asla müsaade edilmez.

Oysa Türkiye'de bu sistem, adeta sağlık sisteminin eksik taraflarını kapatmak için ayakta tutuluyor. Yeterli personel yok, bakım hizmeti aksıyor, güvenlik zayıf… Hâl böyle olunca da hasta yakınları devreye giriyor. Ancak bu insani dayanışma, ne yazık ki çözüm değil; yeni sorunların sebebi oluyor.

Refakatçi olarak aynı odada kalan insanlar birbirini tanımıyor. Kimisi kadın, kimisi erkek. Uyku hali, kişisel ihtiyaçlar, mahremiyet… Bunların hepsi yok sayılıyor. Bu sadece fiziki bir sorun değil, sosyal ve ahlaki bir çöküştür aynı zamanda. Ve artık tartışmaya açılmalıdır.

Hijyen mi dediniz

Kalabalık odalar, paylaşılan tuvaletler, gece açık bırakılan yiyecekler, yetersiz havalandırma… Tüm bunlar mikropların ve enfeksiyonların yayılması için elverişli bir ortam oluşturuyor. Hasta yakınları virüs taşıyıcısı olabilir, istemeden diğer hastalara bulaştırıcı hâle gelebilir. Almanya bu riskleri göz önünde bulundurarak refakatçiyi tamamen sistem dışı bırakmış durumda.

Refakatçi Sistemi Neden Gözden Geçirilmeli

1. Mahremiyet İhlali:
Kadın ve erkek refakatçilerin aynı odada kalması, inanç değerlerine ve sosyal yapıya aykırıdır.
2. Hijyen Sorunu:
Kalabalık odalar, ortak kullanım alanları ve refakatçilerin kontrolsüz hareketi enfeksiyon riskini artırır.
3. Profesyonel Eksikliklerin İtirafı:
Refakatçi, sistemin personel yetersizliğini telafi etmemeli; bakım işi sağlık personeline ait olmalıdır.
4. Psikolojik ve Fiziksel Yıpranma:
Refakatçiler hem hasta yakınlarının yükünü hem de sistemin eksikliğini taşır; bu da onları tükenmişliğe sürükler.
5. Uluslararası Uygulamalara Aykırı:
Almanya başta olmak üzere gelişmiş sağlık sistemlerinde refakatçi yasaktır; bakım tamamen profesyonellerce sağlanır.

Çözüm Önerileri

1. Refakat Sistemi İstisnaya Dönüştürülmeli:
Sadece çocuklar, ağır engelliler ve özel ihtiyaçlı hastalar için izinli ve kontrollü refakat uygulamasına geçilmeli.

2. Hemşire ve Bakım Personeli Sayısı Artırılmalı:
Refakatçi ihtiyacını ortadan kaldıracak güçlü bir profesyonel bakım altyapısı oluşturulmalı.