Türkiye Merkez Bankası'nın düşük faiz politikasını sürdürmesine, bu nedenle enflasyonun hayat pahalılığının- artıp TL'nin dolar karşısında hızla değer kaybetmeyi sürdürmesine ülkenin en büyük sanayicileri, en zengin şirket sahipleri de itiraz ediyor. Onlar ediyorsa halk nasıl etmesin, dar gelirli kesim nasıl yaşasın Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Maliye Bakanı da uyguladıkları ve dünyada da benzeri olmayan bu ekonomi modelini çok beğenmeye devam ediyorlar. Erdoğan "Enflasyonu hızla düşürme kabiliyetine sahibiz" diyor, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ise İstanbul'da yapılan, yerli ve yabancı iktisatçıların katıldığı bir ekonomi zirvesinde öyle bir konuşma yaptı ki o saatten başlayarak birçok kişi bilmece çözer gibi konuşmayı çözmeye çalıştı, sosyal medyada çok sayıda eğlenceli mesaj üretildi. Bu anlaşılmaz konuşmayı tam olarak çözmek ve diğer sorularımı da tartışmak üzere Türkiye'nin en deneyimli (tam 54 yıl) ve esprili ekonomistlerinden biri olan, eski Başbakanlık Başdanışmanı Prof. Dr. Osman Altuğ'la konuştum.Prof. Dr. Osman Altuğ 1983-1996 yılları arasında çeşitli bakanlıklarda bakan ve başbakan danışmanlığı, 1996-97 döneminde Ekonomiden Sorumlu Başbakanlık Başdanışmanlığı görevlerinde bulunmuştur. Merkez Bankacılığı konusunda uzman bir isim olan Prof. Altuğ 1991-2012 yıllarında Marmara Üniversitesi Muhasebe-Finansman Anabilim Dalı Başkanlığı görevi yapmış, 2002 yılında Eko Vitrin Dergisi tarafından "Yılın İktisatçısı" seçilmiştir."BAKAN NEBATİ'NİN KONUŞMASINI ANLAYANLAR, ANLAMAYANLARA ANLATSIN!"Sayın Altuğ, Bakan Nebati'nin "Neo klasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heteredoks yaklaşım, günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal ekonomi ve nöro ekonomiyle daha fazla önem kazanmaktadır" ifadesini kimse anlamadı. Konuşmasını tercüme etmeye kalkanlar oldu ama tam olarak anlaşılmış değil, devlette çok önemli görevler üstlenmiş 54 yıllık bir ekonomist olarak siz çözebildiniz mi efendimŞimdi, Hazine ve Maliye Bakanı bu konuşmayı nerede yapmış ve kimlere karşı yapmış evvela bunu tespit etmek lazım, kimler katılmış bu toplantıya"Yerli ve farklı ülkelerden iktisatçılar" katılmış.Sayın Hazine ve Maliye Bakanı'mız da o katılanlara engin bir iktisat bilgisine sahip olduğunu ve onlardan birisi olduğunu ve iktisadın teorik yanına da son derece hakim olduğunu göstermek veya öyle bir algı yaratmak için böyle bir konuşma yapmış. İlk okuduğumda düşündüğüm bu; ne kadar büyük bir iktisatçı olduğunu, klasik iktisadı da bildiğini, davranışsal iktisadı da, neo klasik iktisadı da bildiğini yani iktisat konusunda derin bir bilgi birikimine sahip olduğunu onlara anlatmak için konuşmuş. İkincisi, bu toplantıya katılanlara "iktisatçı" diyorlar değil mi, ne iktisatçısıymış bunlar, kimlermiş belli değil. İktisadın çok muhtelif kolları vardır, mesela; iktisat felsefesi bunlardan biridir, iktisat teorisi veya iktisat politikası bunlardan biridir, bu katılanlar acaba bu dallardan hangisinde uzman biliniyor mu, bilinmiyor. İktisat felsefesi konuşuyor, bu konuda eğitim almamış, uzman olmayan normal iktisatçılar bile anlamaz, halk nasıl anlasınKatılanlar bu konularda Sayın Bakan'a herhangi bir soru sormuşlar mı Katılanlar bu anlatılanı anlamış mı, anlamamış mı Bu soruların cevaplandırılması gerekir. Sayın Bakan "Hazine ve Maliye Bakanı" sıfatıyla en azından Bakanlıkta bir iç hizmet dökümanı olarak mesela "100 Soruda İktisat" diye bir el kitabı-kılavuz hazırlatmış mı Yani bu söylediklerinin tanımları var mı Heterodoks diyor, nöro ekonomi diyor, yani kavram kargaşası yaratıp zihin bulanıklığına, bilgi kirliliğine neden oluyor, olay bu.İktisada bu kadar hakim olduğuna göre personelinin de daha fazla hakim olması için bu beyan ettiği ve iktisadi olduğunu iddia ettiği terimlerin açıklamalarını ve nerelerden kaynaklandığını, belli bilimsel eserlere atıf yapmak suretiyle önce bir anlatacak. Önce dinleyenler bilecek ki ona göre konuşma hakkında beyanda bulunacak. Böyle bir doküman var mı Sayın Bakanın bu kadar engin iktisat bilgisini hepimizle paylaşması gerekir ve bu konularda en azından bir kitapçık, makale neşrini düşünür mü, bunları açıklığa kavuşturmak lazım, insan bilmediği bir konuda en azından susar."Neoklasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik kopuş" ne demekEpistemoloji; felsefenin etik, mantık ve metafizikle birlikte 4 ana dalından biridir. Epistomolojide bilginin felsefi analizi yapılır, bilgiyle ilgilenen bir felsefe dalıdır. Demek ki bunu anlamak için felsefe bilmek lazım ve iktisat felsefesi alanında uzman olmak lazım. Bilginin olabilirliğini sorgulayan felsefi şüphecilik, yani verilerden şüpheleneceksin. İlan edilen ekonomik verilerden şüpheleneceksin, hep söylerim; Türkiye ekonomisi kayıt dışı ekonomidir, hiçbir gösterge gerçeği yansıtmaz. O zaman bu bilinmeyen noktalarla hareket edilemez.Bir klasik iktisatçılar var, bir de neoklasikler var, neoklasik iktisatçılar -hayatında isimlerini bile duymamıştır- Cambridge Üniversitesi'nden Alfred Marshall mesela (1890'da Ekonominin İlkeleri kitabının yazarı), Leon Walras, Carl Menger var, bu neoklasikler diyor ki "Tüketicilerin ekonomiyi değerlendirmesi teknolojik bilgi, sosyal alışkanlıklar ve kaynakların kıtlığı olaylarının birlikte değerlendirilmesiyle oluşur".Bakan Nebati, Türkiye'nin kafasını karıştırdı."BİZ PARA BASIYORUZ AMA HETERODOKS YAKLAŞIMDAYIZ MERAK ETMEYİN ENFLASYON OLMAZ" DİYOR.Şimdi bu epistemolojik kopuşu kim yapıyor, kendileri mi neoklasik ekonomiden kopmuşlar, nedir Bir de "heterodoks yaklaşım" kısmı var bu kopuşun(Gülüyor) Kendilerinin bir şeyden kopması için o işin içinde olmaları lazım. İçinde değil ki nereden kopacak. Heteredoks "bir şeye farklı bakma" demektir, heterodoks yaklaşım; genel kabul görmüş bir olaya farklı bakmak demek, yani "biz farklı bakıyoruz" diyor. Bunun anlamı mesela; Fisher Teorisi "Bir ülkede para miktarı ne kadar çok artarsa enflasyon o kadar artar" der, bunlar farklı bakıyormuş, para miktarı arttıkça enflasyon olmazmış.Devamlı para basıyoruz ama zararı yok demek midirEvet, biz para basarız ama merak etmeyin enflasyon olmaz, heterodoks yaklaşımdayız diyor. Oysa enflasyonun temel nedeni piyasadaki para miktarının üretim miktarının çok çok üstünde olmasıdır.Ve "bizim bu yaklaşımımız, günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal ekonomi ve nöro ekonomiyle daha fazla önem kazanmaktadır" diyor. Ne kadar çok para basarsan o ülkede enflasyon o kadar artar, iktidar seçim ekonomisi uyguluyor ve devamlı para basıyor. "Biz davranışsal ekonomi uyguluyoruz" diyor, tüketicinin davranışlarına, tercihlerine dayalı olarak yaptıklarını söylüyor.Yani "bizim yaptığımızı tüketici istiyor" mu diyor Tabii, çünkü ne yapıyor; para basıyor, bir. İki; gayrimenkul, "hepinize ev vereceğim" diyor, kamu arsalarını, arazilerini filan devreye sokuyor. Ben bu projelere başlıyorum, beni tekrar iktidar yapmazsanız yararlanamazsınız diyor. Yani önce oltayı atıyor balıkların önüne, iktidarım devam ederse kazanırsınız, yoksa kaybedersiniz, bu projeler uygulanmaz" diyor.Peki, nöro ekonomi nedir Sinirlerimizi bozan ekonomi demek mi buSiz nörolojiden bağlantı kuruyorsunuz (gülüyor), nöro ekonomi "ekonomik ortamlarda insan kararlarının biyolojik temellerini anlamak için yapılan çalışmalardır, insan beyninin bilgiyi nasıl işlediğini ve ekonomik kararlarını nasıl aldıklarını inceleyen bir disiplin olarak tanımlanır. Yani, beyinlerin incelenmesi gerekiyor.Herkes cüzdanının derdine düşmüşken beyin incelemeden mi söz ediliyorBurada beyin Sayın Bakan'ın gözleri mesela. Sonuç olarak Sayın Nebati konuşmasında, hitap ettiği kesime; olağanüstü bilgiye sahip olduğunu, Türkiye'de uygulanan bir ekonomik sistem olduğunu ve bu sistemin daha önce hiç yapılmamış bir uygulama olduğunu, bu sistemin şimdi daha fazla önem kazandığını söylüyor ve enflasyonun artmasında faizi esas alıyor. Peki ücretlerin artması Bu enflasyona sebep olmaz, elektrik fiyatlarının artması sebep olmaz, doğalgaz fiyatlarının artması enflasyona sebep olmaz, güzel değil miYAPTIRIM DEDİKLERİ "DIŞ BORÇ FAİZLERİNİN YÜKSELTİLMESİ" İSE BORÇ ALMASINLAR!Cumhurbaşkanı Erdoğan "Yaptırımlar bizi bu modele mecbur bıraktı, ülkemize karşı girişilen haksız hukuksuz, adaletsiz siyasi yaptırımlar bizi bu yolu aramaya mecbur bırakmıştır" dedi. Bu konudaki yorumunuz nedirOnları bir açıklasın da öğrenelim, Türkiye'ye uygulanan bu yaptırımlar nelermiş. Bu yaptırımlar varsa ithalat yapamazsın mesela ama şıkır şıkır yapıyorsun, bu ne biçim yaptırım "Uçaklarımızı vermediler" iyi vermediler, ne kadar; 2,5 milyar dolar, 5 milyar dolar. Türkiye'ye karşı onların tabiriyle- dış güçlerin yaptığı yaptırımlar neler Ve bu yaptırımlara karşı koymak için bu ekonomik sistemlerini uyguluyorlarmış, herhalde "dış borç faizlerinin yükseltilmesini" yaptırım olarak nitelendiriyor, e alma arkadaş o zaman, borç alma. Başka bir yaptırım yok. Peki dış borç faizlerini bu hale getiren kim, sensin. Aldın paraları, borç olarak aldığın dövizleri yedin, tüketimde kullandın. Araba getirdin, benzin aldın, yedek parça aldın vs. Başka Yap-İşlet-Devret hikayesinde yol geçiş garantilerini ödedin, ödemeye de devam ediyorsun. Yani bunlar yaptırım mı, hayır, bunlar senin yaptığın sözleşmelerden kaynaklanan olaylar. Türkiye'ye ne yaptırımlar uygulanıyor, ben bunu bilmiyorum, ciddi söylüyorum bilmiyorum.Cumhurbaşkanı "Biz kendi özgün ekonomik modelimizi oluşturduk ama bunu yaparken iktisat teorilerinin önümüze serdiği birikimden kopmadık ama küresel sıkıntılardan etkilenenlere bunları anlatamadık" diyor. Doğru, çok üzgünler, ağlıyorlar zaten. Onun için seçim ekonomisi uyguluyorlar, aslanlar gibi para basıyorlar. İkincisi mesela ücretlere zam yapıyor, asgari ücrete zam yaptı değil mi Bir yandan asgari ücretteki artışla işçinin, memurun geliri artıyor, öbür tarafta enflasyon dolayısıyla giderler artıyor. "Dar gelirliyi ezdirmeyeceğiz" diyor, sonra da getiriyor "faiz sebep, enflasyon sonuç" diyor, oraya bağlıyor. Buna "maliyet enflasyonu" denir, yani ücretleri artırdığınız zaman üretimde işçilik maliyetleri artar, dolayısıyla üretime yansır, fiyatlar artar.Asgari ücret artmasın mıAsgari ücreti artırıyor, sonra enflasyonla elinden alıyor. Fiyatlar düşmedikçe enflasyon azalmaz, fiyatların düşmesi için de sizin üretimi artırmanız lazım. İş alanlarını, fabrika yatırımlarını arttırmanız lazım ki üretim artsın, üretim artınca daha az tüketirsen tasarruf etmiş olursun, dolayısıyla enflasyona mani olmanın en önemli nedeni tüketimi arttırmaktan değil, üretimi arttırmaktan geçer. Asgari ücreti arttırdınız, tamam eyvallah, asgari ücrete kaç lira zam verdiniz; yüzde 50, fiyatlar ne kadar