Özdemir İnce: Uranyum bu kadar belalı bir madde, tehlikeli, radyasyon yayıyor. Oysa toryum da 1828'de bulunmuş, radyoaktif olduğu da 1898'den bu yana biliniyor. Tehlikesiz olduğu halde neden toryum tercih edilmemiş

Prof. Dr. Engin Arık: Toryum nedense iyi tanınmıyordu. Cenevre'de CERN (European Center for Nuclear Research-Avrupa Parçacık Fiziği Araştırma Merkezi) laboratuvarında araştırma yapan, Nobel almış bir İtalyan fizikçi, Prof. Carlo Rubbia tarafından önerildi, 1993'te. Toryumun, uranyumun yerini alabileceği kanıtlandı. Dokuz yıl öncesine kadar toryumun bu tip bir reaktörde yakıt olarak kullanılabileceği bilinmiyordu.

- Yakıt olarak kullanmak için dünyada ne gibi çalışmalar yapılıyor

- Ön araştırma çalışmaları bitti, projenin fizibilitesi 1998'de tamamlandı. 11 Avrupa ülkesinin bilimsel araştırma bakanları için araştırma panelleri oluşturuldu, bir de bilimadamlarının katıldığı teknik danışma grubu var. Ne yazık ki Türkiye yok buralarda. CERN laboratuvarı da 1954 yılından bu yana var. Aralarında Yunanistan'ın da bulunduğu 12 Avrupa ülkesinin kurduğu bir laboratuvar... Burada biz maalesef yokuz. Olmak için Türkiye Bilimler Akademisi'yle birlikte yoğun çaba içindeyiz.

- Sadece Bilimler Akademisi mi Devletin, hükümetin bu işe el koyması gerekmiyor mu

- Hepsi bir arada olmalı. CERN'e ve öteki çalışmalara katılan devletler kendi güçleri nispetinde bütçelere katkıda bulunuyorlar. Ancak bilimsel araştırmalara yapılan yatırımlar bir süre sonra misliyle kendini öder duruma geliyor. Ama Türkiye bu gibi konulara para ayırmadığı için büyük bir bilimadamı eksikliği var.

- CERN'de neler yapılıyor

- Ön araştırmalar bitti. Avrupa'nın ilk prototip toryumlu nükleer santralı 2005 yılına kadar tamamlanacak. Ayrıca Japonya ve ABD'de kendi santrallarını yapmaya çalışıyor.

- Bunlar santralı bitirdikleri zaman bize satacaklar.

- Araştırmaların içinde olursak biz kendimiz daha iyisini de üretebiliriz. Prototipin geliştirilmesinde mutlaka aralarında bulunmamız gerek. Avrupa prototipi reaktörü 2005 yılında bitirilecek. Bu yeni reaktör, mevcut reaktörlerin sorunlarını da çözümleyecek. Prototip reaktör 2005 yılında tamamlanırsa seri üretim 2010 yılından önce başlar.

- Toryumun yarısı bizdeyken reaktör çalışmalarının neresindeyiz

- Hızlandırıcı üzerinde çalışan bir tek araştırma grubumuz var Ankara'da. Hızlandırıcı proton ve elektron gibi temel parçacıkların ve atom çekirdeklerinin hızını çoğaltan alet. Tıpta, sanayide, savunma sanayisinde de kullanılıyor. Fakat araştırmayla ilgili hızlandırıcı yok.

- Türkiye'nin yerin altındaki toryumunu 2015 yılından itibaren kullanabilmesi için ne yapmak lazım

- Türkiye'de, 2010 yılında hızlandırıcı, deneysel yüksek enerji fiziği ve nükleer fizik konularında 1200 bilimadamının çalışıyor olması gerek. Şu anda sadece 80 kişi var. Önce bilime ve bilimadamına yatırım yapmak lazım.