21 Ekim 2025 Salı günü yayımlanan "Toryum dedikleri şey" başlıklı yazımla "toryum" adlı ender elementle tanıştınız. Daha önce tanıştıysanız o başka. Artık bu "ender"le yani "nadir" şeyle tanışıklığı samimiyete dökme zamanı gelmiş oldu. Bu vesile ile 2002 yılında Hürriyet gazetesinde yayımlanan bir söyleşiyi "Kurtarıcının adı toryum" başlığı altında üç yazı olarak okumanıza sunuyorum. Yazıları okurken bir yandan bu konuda kendinizin de araştırma yapmanızı öneririm. Aradan 23 yıl geçmiş ama uyanması gerekenler hâlâ uyumaktalar.

***

27 Temmuz 2002 tarihli Hürriyet gazetesinde yayımlanan yazı:

Mevki Hisarüstü'nde bir evin bahçesi. Bahçede yeni evlenmiş bir çiftle tanıştırılmak üzere çağrılmış yüz kadar davetli. Bu yüz davetliden hiç tanışmadığım altısıyla bir masada oturuyoruz. Tanışmayan insanlar nelerden söz eder Siyasetten.

"Ne olacak memleketin hali" sayfası açılınca alıyorum sazı elime: Eski devrimcilerden birinin1 "Elektrik eşit uygarlık" özdeyişine kendi özdeyişimi ekliyorum: "Ucuz elektrik eşit sınai kalkınma" diyorum. Ama ne mümkün! Baraj yapıyorsun astarı yüzünden pahalıya çıkıyor. Bu arada çevreciler ve "harabeseverler" ayaklanıyor. Memlekette kömür, linyit bol diye düşünüp termik santral kuruyorsun. Gene çevreciler ve doğaseverler karşı çıkıyor. Elbette Yatağan örneğinde olduğu gibi haklı oldukları noktalar var. 20-25 yıldır Silifke kıyılarına bir nükleer santral kuramıyorsun.2 Gene çevreciler, nükleer atık karşıtları ve kendi elektriklerini yüzlerce nükleer santralda üreten sanayileşmiş ülkeler karşı çıkıyorlar. Şimdilerde her derde deva görünen, dışarıya bağımlı olduğumuz doğalgaz da pahalı ve günün birinde bitecek. Kala kala bir rüzgâr kalıyor. İyi de ya rüzgâr esmezse ne olacak

Ben bu soruyu sorunca masada, sağ yanımda oturan bir hanım, "Kurtarıcının üzerinde oturuyorsunuz ama haberiniz yok!" diyor. Ciddi adamım, komiklik olsun diye üzerine oturduğum sandalyenin altına bakmıyorum. Söz konusu hanım, Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü'nden Prof. Engin Arık, aynı zamanda Türkiye Fizik Derneği 2. başkanı. Kurtarıcının adını söylüyor: Toryum! Evde bir ansiklopedi açıp toryum maddesini okuyorum: "Toryum, 1828'de Berzelius tarafından keşfedildi ve radyoaktifliği, 1898'de Marie Curie tarafından ortaya konuldu. Bu element, torit, torianit ve monazit gibi cevherlerin içinde bulunan ve uranyumdan üç kat daha fazla rastlanan metaldir. Doğal toryum, tümü radyoaktif olan izotopların bir karışımından oluşur. Toryum-232, bir kuluçka reaktörle, gelecekte elekronükleer sanayisi için önemli bir enerji kaynağı oluşturabilecektir." Ansiklopedinin gelecek sözcüğüyle tanımladığı süreç beş altı yıl önce başlamış. Zonguldak kömür havzasını bulan Uzun Mehmet'i toplumsal model kabul etmiş dinozorlar kuşağından olduğum için Prof. Engin Arık'ın peşini bırakmadım. Randevu alıp hiç bilmediğim bir konuda söyleşi yapmak için Boğaziçi Üniversitesi'ndeki laboratuvarına gittim. Bir cahille konuştuğunun farkında olan bayan Arık da profesörlük yapmadı, profesör gibi konuşmadı.

Ö. İnce: Kurtarıcı olarak tanımladığınız toryumu bir meslektaşınıza anlatır gibi değil, benim ve okurlarımızın anlayacağı gibi anlatır mısınız

E. Arık: Toryum, saflaştırıldığında alüminyum, çelik görünümünde bir element. Toprakta toryum oksit halinde bulunuyor. Dünya rezervlerinin yarıdan fazlası Türkiye'de, Batı Anadolu'da bulunuyor. Eskişehir, Sivrihisar, Beypazarı ve Kızılcaören yörelerinde...

- Dünyada nerelerde var, rezervler ne kadar

- Avustralya'da 300 bin ton, Hindistan'da 290 bin ton, Norveç'te 170 bin ton, ABD'de 160 bin ton, Kanada'da 100 bin ton, Güney Afrika'da 35 bin ton, Brezilya'da 16 bin ton. Neredeyse bütün dünyada toplam 1071 bin ton, Türkiye'de 800 bin ton.