Kamu sermayesi ile çalışan bankalar elbette büyüteç altında tutulmak durumundadır. Esasen, devletten lisans alarak halkın parasını toplama ve işletme yetkisi verilen tüm bankalar için de bu kural geçerlidir. Lâkin işin içine hazine kaynakları da girdi mi, toplumun hassasiyeti artar, artmalıdır da. Bizdeki kamu bankaları; özel bankalara, yabancı sermayeli eş değerlerine göre tabiri caizse "garibandır!" Kolay hedef alınır, çabuk yerden yere vurulur ve meramını anlatması çoğu kez ya geçtir ya da güç. Bir özel bankanın yöneticisi için ileri sürülemeyecek iddialar, konu kamu oldu mu, özen gösterilmeksizin servise konulabilmektedir. Bankanın ve bankacının itibarını özel çerçeveye alan kanun hükümleri ihlâl edilebilmektedir.
Kamu bankaları demişken...
Her yönüyle hesap verebilirlik ağı içindedir, olmak zorundadır. Bir defa, Bankacılık Kanunu'nun, "zimmet" maddesi vardır ki... 7 sülalenizden, 70 yıl boyunca hesap sorulması için yeterlidir. İkincisi, zincirleme denetim mekanizması söz konusudur. Sıralayacak olursak... BDDK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, Bağımsız Denetim, İç Denetim ve Teftiş Kurulları ve elbette TBMM KİT Komisyonu... Üçüncüsü ise bütün bunlar kadar önemli olan kamuoyu denetimidir.
Unutmadan...
Bir dönem, kamu bankalarının tamamen özelleştirilmesi gündeme gelmişti. Aralarında benim de bulunduğum pek az kişi itiraz etmişti. Devletin, düzenleme ve denetleme rolünün ötesine geçerek bankacılık alanını domine etmesini doğru bulmadığımız gibi, sistemde regülasyon ve dengeleme vazifesi gören en az bir kamu bankasının olmamasını da yanlış buluruz.
Hatırlatmak gerekirse...
Ilısu Barajı gibi stratejik bir projede; Almanya, Avusturya ve İsviçre bankaları aniden finansmandan çekilmiş, bu hayati yatırım kamu bankalarının özverisi ile tamamlanabilmişti. Bugün Türkiye'nin yükünü taşıyan, eleştirilse de gerekliliği ve geleceği mutlak ihtiyaç olan mega projeler de kamu bankalarının dayanışması ile can suyu bulabilmişti.
Yine... Pandemi başta olmak üzere olağandışı şartlarda KOBİ'ler, esnaf, çiftçiler, tarıma dayalı sanayi kuruluşları, taahhüt şirketleri hatta reel sektörün büyükleri bile kamu bankaları sayesinde "nakit akışı" temin ederek ayakta kalabilmişti.
Kaldı ki bugün... Pek çok işletme halâ üretime devam ediyor, bunların batırılması veya ucuza elden çıkarılması yerine canlılığını koruması için gayret gösteriliyorsa... Kamu bankalarının sistemik rolü inkâr edilemez önemdedir.
Banka, kamu olunca... Memuriyet parametreleri içinde kalmasını da bekleyemezsiniz. "Hem özel sektör dinamizmine sahip olacaksın hem de onların imkân ve kabiliyetlerini kullanmayacaksın" haksızlıktır. Bir kamu bankası genel müdüründen, gün boyu odasında oturmasını, sadece bilgisayar ekranına bakarak görevini yerine getirmesini bekleyemezsiniz. Genel müdür, önemli kredi müşterilerini ziyaret etmeli, tesisleri gezmeli, cari mali durumu görmelidir.