Türkiye'de "konut" günümüzde artık sadece bir barınma sorunu değil; kentleşme, gelir dağılımı, afet güvenliği ve sosyal adalet ekseninde bir toplumsal ve ekonomik mesele. Hızla artan nüfus, göç, kira-artışı, yapı kalitesi sorunları ve depremlerin yol açtığı derin yaralar, konut politikasını daha stratejik bir alana dönüştürmüş durumda. İşte tam da bu noktada Toplu Konut İdaresi Başkanlığı-TOKİ'nin yeni sosyal konut projesi, adeta bir toplumsal beklenti odağı haline gelmiş durumda. Bu bağlamda TOKİ'nin son duyurusu olan "81 ilde 500 bin sosyal konut projesi" bir dönüm noktası olma potansiyeli de taşıyor.

Konut Meselesinin Çerçevesi

Konut maliyeti ve kiralar uzun süredir Türkiye'de hane halklarının belini büküyor. OECD verilerine göre konut fiyatları ve kiralar, son yıllarda büyük bir artış göstermiş durumda... Dar gelirli kesim için kira/konut masrafları bütçede başlıca gider kalemlerinden biri. Özellikle büyükşehirlerde ulaşım, altyapı, imar durumu gibi etkenler konuta erişimi zorlaştırıyor. Konut sahipliği oranlarında bir düşüş var. Ev sahibi olan hane halkı oranı, önceki yıllara kıyasla azaldı. Kiralık konut ihtiyacı ve talebi ise gün geçtikçe büyüyor. Bu bağlamda hükümetin sosyal konut projelerini yaygınlaştırması ve kira desteği gibi mekanizmaları devreye sokması, hem sosyal baskıyı hafifletmek hem enflasyonla mücadele etmek hem de piyasadaki spekülatif etkileri sınırlamak için çok önemli bir hamle...

Bugün TOKİ, Türkiye'de devlet eliyle sosyal konut üretimi konusundaki en önemli aktör. TOKİ, özellikle 2000'li yıllardan itibaren yüz binlerce sosyal konut üreterek düşük gelirli vatandaşlara ev sahibi olma imkânı sundu. 2019'da "50 Bin Sosyal Konut", 2020'de "100 Bin Yeni Sosyal Konut" ve 2022'de "250 Bin İlk Evim" projesiyle milyonlarca başvuru aldı. Bu projeler "ev sahibi olmayanlara, dar gelirli ailelere ve gençlere" birer yuva oldu. Bu rakamlar, aynı zamanda konut talebinin ne kadar yoğun olduğunu ortaya koydu...

500 Bin Sosyal Konut Projesi: Sosyal Devletin Yeni İmzası

Türkiye geneline bakıldığında bugüne kadar TOKİ eliyle 1 milyon 740 bin sosyal konut inşa edildi. 280 bin sosyal konutun inşası devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada 500 bin yeni Sosyal Konut Projesi'ni duyurdu. Yıl sonuna kadar Türkiye'de 500 bin konutluk "Yüzyılın Konut Projesi" hayata geçirilecek. Bu, Türkiye tarihinin en büyük sosyal konut seferberliği olacak. Proje ile 81 ilde vatandaşların çok daha uygun fiyatlarla konuta ulaşımı kolaylaşacak. 500 bin yeni sosyal konut projesiyle birlikte Türkiye'de neredeyse konut sorunu kalmayacak, kira fiyatları da düşecek... Proje, yalnızca barınma ihtiyacını karşılamakla kalmayacak; istihdamdan şehirleşmeye, ekonomiden sosyal dengeye kadar birçok alanda çarpan etkisi yaratacak.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıklamaları sonrası TOKİ de harekete geçmiş durumda. Bakanlık ve TOKİ konut yapılabilecek kamu arazilerinin tespit raporunu çıkarıyor. Bunun için de 81 ilin valiliğinden konut yapılabilecek kamu arazilerinin tespiti ve raporu istendi. 81 ilden gelen boş ve uygun kamu arazilerinin durumuna göre Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile TOKİ çalışmalarına hız verecek.

Bu projenin bazı önemli özellikleri şöyle:

Projenin 81 ilde yapılması planlanıyor. Burada amaç, ülke genelinde soysal konutların yaygınlığını sağlamak. Proje ile TOKİ, yalnızca metropollerde değil; Anadolu'nun en küçük yerleşim yerlerinde dahi konut üreterek, nüfusun büyük şehirlerde yığılmasını önlemeyi amaçlıyor. Bu da uzun vadede dengeli bir bölgesel kalkınma stratejisinin parçası olarak görülüyor. Proje kapsamında afet riskine karşı güvenli ve uygun maliyetli konut inşa etme hedefi var. Aynı zamanda proje ile afetlere dayanıklı yeni yaşam alanları oluşturularak şehirlerin dirençliliği de artırılacak. Sosyal konut projesinde şehit yakınları, gaziler, emekliler, gençler, en az üç çocuklu aileler ve engelliler gibi dezavantajlı ya da özel durumdaki vatandaşlara özel kontenjan planlanıyor. Kiralık konut uygulaması ilk kez TOKİ bünyesinde bu projede yer alacak, dar gelirli ailelerin satın alma dışında kiralama seçeneğiyle de konut sahibi olmaları hedefleniyor. Hazırlıkların tamamlandığı, proje başvuru tarihleri, ödeme planları gibi detayların ise Ekim Ayı sonunda açıklanması bekleniyor.