DÜNYADA perde arkasında inanılmaz bir kavga yaşanıyor.

Bir yanda Çin var. Öte yanda ABD, Avrupa Birliği ve diğer ülkeler. Eli güçlü olan taraf yıllardan beri bu yönde strateji belirleyip dünyayı kendine mahkûm hale getiren Pekin yönetimi. ABD Başkanı Donald Trump'ın racon kestiğine bakmayın bu bilek güreşinde onun da eli zayıf. Çin'e arada 'gümrük vergilerini arttırırım' diye gözdağı verip sonra uzlaşma zemini aramasının nedeni de bu.

ÇATIŞMANIN ÖZÜ NE

İYİ de Pekin'i bu kadar nüfuz sahibi yapan ne Çin'i son dönemde bu kadar güçlü yapan yıllardan bu yana ilmek ilmek ördüğü nadir toprak elementlerinin (NTE) çıkarılıp rafine edilmesiyle ilgili strateji ve oluşturduğu tekel.

Dünyada tespit edilmiş 17 nadir element var. Ve günümüzde ileri teknoloji giderek bu minerallere bağımlı hale gelmiş durumda. Savaş uçaklarından güdümlü füzelere, hastanelerdeki MR cihazlarından cep telefonlarına, elektrikli araçlardan rüzgâr türbinlerine kadar pekçok alanda bu işlenmiş cevherlerden kullanılıyor. Bu ender elementler günlük hayatımızda kulaklıktan, ekranlara, led lambalardan metal cihazlara kadar sayısız üründe yer alıyor.

BUGÜNE NASIL GELİNDİ

PEKİN'in monopol olması uzun süreli bir planlamanın sonucu. 1991'de Çin, nadir toprakları 'stratejik' diye niteleyerek yabancı şirketlerin belirli Çin madenlerinde çalışmasını kısıtlayan bir yasa çıkarıyor.

Çin'in ekonomik reformlarına ön ayak olan eski Çin lideri Deng Şiaoping, 1992 yılında bir ziyarette "Ortadoğu'da petrol var, Çin'de ise nadir toprak elementleri" diyerek önemine dikkat çekiyor. O zamanlar ABD, nadir toprak tedariğinde bir numara.

Wall Street Journal'ın haberine göre 1995'te ABD, Çin devletiyle bağlantılı şirketlerin ABD'de bir nadir toprak ve mıknatıs tesisini satın almasına onay veriyor. Ertesi yıl Çinli şirket yeni aldığı işletmeye kilit vurmakla kalmayıp buradaki teknolojiyi, ekipmanları olduğu gibi Çin'e taşıyor, Amerikalı mühendislere de 'İsterseniz siz de Çin'e gelin' diyor.

FABRİKALAR KURULUYOR

ÇİN, çevre kirliliği kaygısı olmadan, ucuz iş gücü sayesinde de kıymetli mineral madenciliğinde hızla ilerliyor. Tabi burada önemli mesele bu değerli minerallerin topraktan ayrılıp saf hale getirilmesi. Çin, Amerikalı uzmanların da o zamanki katkısıyla ciddi ilerleme sağlıyor. Çin madenciliğin yanı sıra ender toprak ürünlerini işleme konusunda da dünyada bir numara oluyor.

Birçok ülke nadir toprak çıkarsa bile bunu rafine ettirmek için Çin'e yollamak zorunda kalıyor. Ayrıca Çin, bu mineral işleme teknolojisini devlet sırrı gibi saklıyor.

Uluslararası Enerji Ajansı'nın tahminlerine göre hali hazırda Çin, ender minerallerin üretiminin yüzde 62'sini, rafine edilmesinin ise yüzde 92'sini elinde tutuyor. Bu da dünya tekeli anlamına geliyor.

TRUMP'A KARŞI SİLAH

BÖYLE olunca da Pekin, değerli elementleri ticaret ve jeopolitik nüfuz savaşlarında önemli bir satranç taşı olarak kullanıyor. Mesela