Bayramı Şevket Süreyya Aydemir'in Enver Paşa'sı ile geçirdim. "Bu kitap, bir insanın değil, bir devrin hikayesi" diye başlıyor Şevket Süreyya üç ciltlik dev yapıtına ve bizi Osmanlı'nın çöküş yıllarında büyük bir yolculuğa çıkartıyor.

Yazar ilk sayfalarda daha 19. yüzyıl son çeyreğinin koşullarını şöu şekilde özetliyor:

"Anadolu zulüm... ayanlar istibdatı ve idaresizlikler içinde çalkalanıyordu. Rüşvet, zirve noktalarına varmıştı...Devlet gelirleri iyi kullanılmıyordu. Dış borçlanmalar ve bu yoldan çok yüksek faizler, komisyonlar ve ağır garantilerle sağlanan paralar, daha çok israf ve sefahate harcanıyordu... Dış borçlar, on senede 25 milyondan, 250 milyon altın liraya çıkmıştı..."

Abdülhamit "meşrutiyetin ilanı koşulu" ile, 1876 sonunda işte bu konjonktürde tahta çıkıyor.

Alelacele bir anayasa komisyonu kuruluyor ve 140 maddelik bir tasarı kendisine sunuluyor.

Padişah "layiha" denilen tasarıyı yeterince "yerli ve milli" bulmuyor.

"Hükümlerde, memleketin usul ve istidatına uygun olmayan maddeler görülmüştür!" diyerek maddelerin 15'ini kırpıyor ve 113'e indiriyor. Dilediğini sınır dışı etmek gibi keyfi kayıtlar getiriyor. Ve anayasanın kendine tanıdığı "meclisin dağıtılması" hakkına istinaden, 13 Şubat 1878'de bir daha yeniden toplamamacasına meclisi kapatıyor. Yani darbe yapıyor!

33 yıl sürecek Abdülhamit istibdadı böyle başlıyor.

İlk anayasa (1876 Anayasası!) gerçekte bu sürede ilga edilmiyor. Amma velakin Anayasa'dan bahsetmek, anayasal haklar talep etmek, Şevket Süreyya'nın "karanlık bir korku, kanunsuzluk, iflas ve tükeniş devri" olarak tanımladığı Abdülhamit yıllarında bedeli ağır bir suça dönüşüyor.

Vikipedi'ye Kanuni Esasi diye baktığınızda, 1876 Anayasası'nın taa 1924 yılında ilga edildiğini görürsünüz.

Yani bugün "demokratik, sivil anayasa" modeli olarak önümüze konulmak istenen 1921 Anayasası'nın temel gövdesini, Şevket Süreyya Aydemir'in tüm arka plan ve atmosferiyle anlattığı Abdülhamit'in bu keyfi belgesi oluşturuyor.

1921 dendiğinde... diğer deyişle sadece 1921'e değil, 1876'ya dek dönülmüş oluyor.

1982 Anayasası üzerinde yapılan oynamalar misali, Kurtuluş Savaşı'nın olağanüstü koşullarında... o zamana değin gerçekte ilga edilmemiş olan 1876 Anayasasına yapılan yamalar kastediliyor.

1921 Anayasası başka ifadeyle kendi başına bütünlüğü olan bir anayasa metni değil, 1876'nın devamı sadece...

Bir defa bunu bilelim.

Bugün meram edilen öyle görünüyor ki, Cumhuriyet sonrası anayasalarının cümlesinin kazanımlarını silmek ve vaktiyle "dostlar alışverişte görsün" niyetiyle getirilmiş Abdülhamit Anayasasına dek geri giden bir zaman tüneline girmek.

Temel hak ve özgürlükler, laiklik, güçler ayrılığı, kadın erkek eşitliği, kadınların siyasal hakları gibi 20. yüzyılın muazzam kazanımlarını içermeyen bir başka zamanlar metni, 21. yüzyılın ilk çeyreğinde "yeni anayasa projesi"(!) söylemiyle sözüm ona sivilleşme ve demokratikleşme iddiasıyla önümüze konabiliyor.

Bir "yaptıklarımız, yapacaklarımızın teminatıdır"durumu ile karşı karşıyayız.

İktidara "Türkiye'yi AB üyesi yapacağız" diyerek gelmişlerdi. "Adaylık statüsü" alır almaz arkadan "Kopenhag kriterlerini Ankara kriterleri yapıp yola devam edeceğiz" moduna geçtiler.

"Ankara kriterleri"nin devamı, dünyada benzeri görülmeyen bir "Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi" getirdi.