SSK sigortalılarının emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan tüm sistemlerde aylığın miktarını belirleyen iki temel unsur var. Bunlar; prim ödeme gün sayısı ve prime esas kazançlar. Prim ödeme gün sayıları ile sadece gösterge sisteminde etkili olan yaş kriteri aylık bağlama oranını (ABO), prime esas kazançlar ise gösterge ve ortalama aylıkyıllık kazançları belirliyor.

Emekli aylığının hesaplanmasında kullanılan aylık bağlama oranı, sigortalıların prime esas kazançlarının ne oranda emekli aylıklarına yansıtılacağını gösteren bir parametre. SSK'lıların aylık hesaplama sistemi önce 2000 yılında 4447, sonra 2008Ekim ayında 5510 sayılı Yasa ile değiştirilmiş.

2000 yılından önce çalışmaya başlayıp bugün aylık talebinde bulunan SSK sigortalılarının maaşları üçlü sisteme (gösterge 44475510), 2000 yılından sonra çalışmaya başlayanların aylıkları ise ikili sisteme (44475510) göre hesaplanıyor.

Getirilen yeni aylık hesaplama sistemlerinde aylık hesaplama formülasyonları ve ABO hesabı kuralları şöyle:

1-2000 yılından önceki gösterge sisteminde;

Aylık: Gösterge x Katsayı x Aylık Bağlama Oranı formülüne göre hesaplanıyor.

ABO Kuralı : ABO tespitinde, sigortalıya gösterge veya üst gösterge tablosundan aylık bağlanacağı hususu önemli. Gösterge tablosundan bağlanan aylıklar için taban ABO yüzde 60'tır. Üst gösterge tablosundan bağlanan aylıklar için her bir göstergenin taban aylık bağlama oranı (yüzde 59.9 ile 50 arasında) bulunuyor. Baz oranlar, kadında 50, erkekte 55 yaştan sonraki her tam yaş ile 5000 günden fazla her 240 gün için 1 puan artırılır, 5000 günden eksik her 240 gün için de 1 puan eksiltilir. ABO yüzde 85'ten daha fazla olamaz.

Örneğin, Erkek sigortalı, 57 yaşında ve 6500 günü var. ABO hesabı gösterge sisteminde şöyle yapılıyor.

Yaştan artırım 57-55 2 puan

Günden artırım 6500-5000 1500240 6,25) 6 puan

268 puan artışı verilecek. Sigortalıya gösterge tablosundan aylık bağlanıyorsa ABO: 60868 olur.

Üst gösterge tablosundan en yüksek gösterge olan 15175 den aylık bağlanıyor ise bu göstergenin taban aylık bağlama oranı yüzde 50. O zaman ABO: yüzde 50858 olur.

ABO tespitinde sigortalıların yaşının dikkate alınması hususu, sadece gösterge sisteminde bulunuyor.

2-2000 yılında 4447 sayılı Kanunla getirilen yeni aylık hesaplama sisteminde;

Aylık Ortalama Yıllık Kazanç x ABO 12 formülüne göre hesaplanıyor.

ABO Kuralı: Toplam prim ödeme gün sayısının ilk 3600 gününün her 360 günü için yüzde 3.5, sonraki 5400 günün her 360 günü için yüzde 2 ve daha sonraki her 360 gün için yüzde 1.5 oranlarının toplamı alınarak belirleniyor. Yaştan artırım yok. ABO'da üst sınır yok. Örneğin sigortalının 8670 günü var ise;

İlk 3600 günün her 360 günü için yüzde 3,5 verilirse)360036010x3,5 ) yüzde 35

Sonraki 8670-3600 5070360 14,08) 14 x 2 28

ABO: 35 28 63 olur.

3-2008Ekim ayında 5510 sayılı Kanunla getirilen yeni aylık hesaplama sisteminde;

2008Ekim itibarıyla 5510 sayılı Kanunla getirilen yeni aylık bağlama sisteminde, Aylık Aylık Ortalama Kazanç x ABO formülüne göre hesaplanıyor.

ABO: Toplam prim ödeme gün sayısının her 360 günü için yüzde 2 olarak uygulanıyor. Karma sisteme göre bağlanan aylıklarda, sigortalının 2008Ekim ayına kadar ki hizmet süresi 3600 günün altında ise, bu hizmet süresini 3600 güne tamamlayan her 360 gün için yüzde 3, diğer kısmı için ise yüzde 2 oranı uygulanıyor. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınıyor. Yaştan artırım yok. ABO yüzde 90'ı geçemiyor.

Aylık hesaplama sistemlerinde, aylığın miktarını etkileyen ABO'nun belirlenmesinde yaş faktörünün gösterge sistemi dışında dikkate alınmaması, prim ödeme gün sayısına göre belirlenen bu oranın tespitinde her yıllık çalışma için artış oranlarının periyodik veya birden azaltılması aylık miktarlarını düşürmüştür.

Aylık hesaplama sistemleri değiştirildikçe, sigortalıların yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları da değiştirilmiştir. Her bir sistem aslında kendi içinde uyumlu. 2000 yılından önce uygulanan gösterge sisteminde sigortalılara 3600 veya 5000 gibi düşük prim ödeme gün sayıları ile aylık bağlanabiliyor. Yaş koşulu da kaldırıldı. Dolayısıyla bu sistemde emekli olmak için daha düşük gün sayıları yeterli sayıldığından, ABO tespitinde, 5000 günden fazla her 240 gün için puan veriliyor. Örneğin 5000 günü olana yüzde 60, 7400 günü olana yüzde 70 aylık bağlama oranı hesaplanıyor. Yine uygulanan alt sınır aylığında ABO yüzde 70 olarak uygulanıyor. Sigortalılara en düşük göstergenin katsayı ile çarpımının yüzde 70'inden daha düşük aylık bağlanmıyor.

Ancak daha sonra 4447 sayılı Kanunla getirilen sistemde yaş koşulu getirilmiş. Kadınlarda 58, erkeklerde 60 yaş. Sigortalıların bu yaşlara kadar sistemde kalması öngörülüyor. Bu durum ise daha çok prim gün sayılarının olacağı anlamına geliyor. Prim günleri asgari olarak 7000 veya 25 yıllık sigortalılık süresi ve 4500 gün olarak belirleniyor. 2000 yılından sonra uygulanan aylık hesaplama sisteminde ABO tespitinde kurallar değiştirilmiş. Çalışma süreleri arttıkça her yıl için uygulanan artış oranları periyodik olarak düşürülüyor. İlk 10 yıllık çalışmanın her yılı için yüzde 3,5 puan verilirken, sonraki 15 yılın her yılı için artış oranı yüzde 2 puana düşüyor. 25 yıldan sonraki çalışmaların her yılı için ise yüzde 1,5 artış veriliyor. 5000 gün çalışan sigortalıya gösterge sisteminde yüzde 60 ABO hesaplanırken, 4447 sayılı Kanunla getirilen sistemde yüzde 43 olarak ABO hesaplanıyor. Örneğin bu sistemde 3600 günle emeklilik bulunmuyor. Emeklilik için en düşük gün sayısı 4500 gün ve bu gün için hesaplanan ABO yüzde 39 oluyor. Alt sınır aylığı uygulamasında ABO yüzde 35'ten az olamıyor.