GSS prim borçlarının tahsiline ilişkin zamanlama ne kadar doğru ve neden şimdi

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), 1472024 tarihinde tüm birimlerine gönderdiği bir genel talimat ile Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında prim ödeme yükümlüsü kendisi olan 5510 sayılı Kanunun 60. Maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi (601g ile ek 13. Maddesi kapsamındaki sigortalılardan; 112014(dahil)-31122023 (dahil) tarihleri arası dönemlere ait son ödeme tarihi geçmiş prim borcu olanların, prim borçlarının zamanaşımına uğramasına ve takibinin imkansız hale gelmesine mahal verilmeden takip ve tahsili için icra servislerine intikalinin sağlanarak, 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre tahsili için talimat vermiştir. Talimat ekinde Türkiye'de genel sağlık sigortası borcu bildirilen sigortalı sayısı yaklaşık 9 milyon kişi olup, bu işlemlerin yapılması için birimlere tarih olarak Eylül ayı sonuna kadar süre verilmiştir.

SGK'nın ünitelerine verdiği talimata esas olmak üzere de GSS prim borcu olan vatandaşlara önce; "Değerli sigortalımız, genel sağlık sigortası kapsamında prim borcunuz bulunmaktadır. Borcunuzu e-devlet üzerinden sorgulayabilir ve yine e-devlet üzerinden veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla ödeyebilirsiniz. Aksi takdirde yasal takip başlatılacaktır. Borcunuzu ödemis olmanız halinde bu mesajı dikkate almayınız." Şeklinde mesaj, ardında da işlemlerin yapılmasına göre ödeme emri gönderilmektedir.

Milletin ekonomik kriz nedeniyle inim inim inlediği, işsizin, asgari ücretlinin ve emeklinin ağır geçim koşulları nedeniyle açlık sınırının altındaki gelirleriyle yaşamaya mahkum edildiği, genç işsiz sayısının milyonları bulduğu, toplumsal bunalımın had safhaya ulaştığı bir dönemde bu neyin acelesi bu neyin tahsilatı acaba Ekonomik krizin faturası yine bu kesime mi çıkartılıyor SGK büyük kurum ve işverenlerden tahsil etmesi gereken yüksek tutardaki prim alacakları yerine, işveren borçlarına göre daha cüzi tutarlarda olan gariban vatandaşın GSS prim borçlarının peşine düşüyor. Varsa anlayan beri gelsin.

PEKİ BU TALİMATA KONU GSS BORÇLULARI KİMLER

2008Ekim ayı itibariyle yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası ile ülkemizde ilk defe genel sağlık sigortası sistemi kurulmuş ve 112012 tarihinden itibaren de zorunlu hale getirilmiştir. Diğer bir ifadeyle, primi kendileri, işverenleri veya devlet tarafından ödenmek kaydıyla herkes zorunlu olarak genel sağlık sigortası kapsamına alınmıştır.

SGK talimatına konu genel sağlık sigortalıları;

1-5510601g bendi kapsamındaki kişiler- çok genel olarak ifade edilecek olursa, Türkiye'de genel sağlık sigortası kapsamında olan; tüm sigortalılar, emekliler ve devlet tarafından primi ödenenler dışında kalanlar (gelir testine tabi tutulmak suretiyle genel sağlık sigortası primi kendileri tarafından ödenenler)

2-5510ek 13. Madde kapsamında olanlar- Türkiye'de ikamet eden Türk vatandaşlarının Türkiye'de ikamet etmeyen;

-Çalışma izninin istisnai olarak verilebileceği yabancılardan; İçişleri ve Dışişleri Bakanlığınca Türk soylu olduğu bildirilenlerin ana, baba, eş ve çocukları ile

-Çalışma izmin muafiyeti kapsamında olan yabancılardan, İçişleri ve Dışişleri Bakanlığınca Türk soylu olduğu bildirilenler ile bunların ana, baba, eş ve çocuklarıdır.

Ülkemizde zorunlu olan genel sağlık sigortasından sağlanacak sağlık hizmetlerinden ve diğer haklardan yararlanmanın, genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için bir hak, SGK için ise bu hizmet ve hakların finansmanını sağlamanın bir yükümlülük olduğu göz önüne alındığında, SGK tarafından GSS prim borçlarının tahsilinin yapılmak istenmesi normal görünebilir. Ama işin aslı başka!

YAKLAŞIK 9 MİLYON KİŞİ İÇİN ÇIKARTILAN GSS PRİM BORÇLARI GERÇEK BORÇLARI YANSITIYOR MU

SGK tarafından yaklaşık 9 milyon kişi için çıkartılan bu borç tutarının yüzde 50'sine yakının hatalı olduğu tahmin ediliyor. Çünkü SGK kayıtlarındaki GSS prim borçlarının çoğunun eksik ve hatalı olduğu biliniyor.

SGK'nın genel sağlık sigortalısı ile bunların bakmakla yükümlü oldukları kişilerin kayıtlı olduğu; GSS Tescil ve Sağlık Provizyon Aktivasyon Sistemi (SPAS) programları bulunmakta. Bu programlardaki kayıtların güncel ve doğru şekilde tutulması için yine SGK'nın kendi sistemindeki; tescil, ödemeler, prim tahakkuk, muhasebe, kapsam dışı ve icra takip sistemine ilişkin ilgili diğer programlarla entegrasyonunun sağlanmış olması gerekmektedir. Programların birbirine entegre edilmemesi, GSS kapsamındaki sigortalıların bilgilerindeki değişikliklerin anında ve doğru bir şekilde GSS tescil ve aktivasyon kayıtlarına aktarılmasına engel olmakta ve hatalı prim borçları oluşturulmaktadır.

Örnek verilecek olursa;

-GSS sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu lise ve yüksek öğrenimde öğretim gören çocuklarının okul bilgilerinin bulunduğu Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) veya Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kayıtlarının da güncel olması gerekmekte. MEB ve YÖK kayıtlarının güncel olmaması, doğru bilginin SGK'ya aktarılmamasına ve dolayısıyla 18-25 yaş arası öğrenci çocuklara GSS prim borcu çıkartılmasına neden olmaktadır.

-Ana veya babasından hak sahibi kız çocuğu olarak ölüm geliraylığı alanların (bunlar GSS kapsamında) SGK ödemeler sisteminden sadece geliraylık başlangıç tarihlerinin alınıp, durum değişikliklerinin yani geliraylık alınan dönemlerin alınmaması nedeniyle, hak sahibi kız çocuklarına GSS prim borcu çıkarılmaktadır.

-Yine çalışmayan ve okumayan ancak, GSS sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kız çocuğuna GSS tescil kayıtları güncel olmadığından prim borcu oluşturulmaktadır.

-Çalışmayan, gelir ve aylık almayan ana ve baba için GSS prim borcu oluşturulmakta. Halbuki bu ana ve babaların çocuklarından en azından biri sigortalı ve anababanın bu çocuk üzerinde GSS'den yararlanma hakkı bulunmakta. Ancak, bu kişiler önceden tespit edilip hakları konusunda bilgilendirme yapılmadığından doğrudan GSS prim borcu çıkartılarak icraya intikal ettirilmekte.

- Kişi devlet memuru veya emeklisi. Ancak, SGK'nın 4c tescil veya ödemeler kaydı özellikle eski memurlar yönünden güncel olmadığından ve 4c tescil kaydı düzeltilmediğinden, her seferinde bu kayıtlar için GSS prim borcu çıkartılmaktadır.

- 506 sayılı Kanunun geçici 20. Maddesi kapsamında sigortalı veya emekli olan kişilerin GSS kapsamında bulunmamakta. Bunların sağlık yardımları tabi oldukları sandıklar tarafından karşılanmakta. Bu kişiler SGK'da "kapsam dışı programa" kayıt edildiklerinde hiçbir sorun yaşanmamakta. Ancak bu kayıtlarda güncel olmadığından, sandık çalışan ve emeklileri için de SGK'da GSS prim borcu oluşturulmaktadır.

-SSK kapsamında emekli olanların, emeklilik öncesi boşta geçen ve kendilerinin prim ödemeleri gereken süreleri için GSS prim borcu oluşturulmakta ve emekli olduktan sonra bu borçlar için icra takibi açılmaktadır. Halbuki Bağ-kur sigortalılarında olduğu gibi, emekli olmadan önce bunların da GSS prim borçlarının tahsili konusunda yasal düzenleme yapılarak emeklilik sonrası bu borçlar için icra takibi yapılmamalı veya bu borçların emekli maaşlarından kesilmesine imkan verilmelidir.

-Uzun yıllar yurtdışında yaşadığı halde, Nüfus kaydındaki adres bilgisi "Türkiye" olarak göründüğü için tarafına GSS prim borcu çıkartılan kişiler bulunmaktadır.

ÖRNEKLERİ BİR BU KADAR DAHA ARTIRABİLİRİZ

Aslında oluşan mağduriyetler ihmaller zincirinin birer parçası. Fatura israfın artması yönüyle SGK'ya ve büyük mağduriyet yaşayan vatandaşa çıkartılıyor

Kamu kurumlarında liyakattan ve iş disiplininden uzaklaştıkça düzen bozuluyor. Kurumlar tarafından zamanında ve usulüne uygun yapılmayan işlerden hem maddi hem de manevi olarak vatandaş zarara uğratılıyor. Ama bu durumu hiç kimse önemsemiyor.

GSS prim borçlarında da mantık aynen şöyle; Borcun doğruluğunu teyit etmeden hatalı ve eksik kayıtlara göre borcu çıkar, icraya gönder vatandaş kendisi uğraşsın dursun. Bu arada SGK'da zamanında yapmadığı işler için bazen borç tutarını aşan tebligat ve icra masraflarını ödesin!

2014-2024 yıllarını kapsayan 10 yıllık süre için bir kişiye çıkartılan GSS prim borcu; 18.241 TL ana para ve 17.158 TL gecikme cezası ve gecikme zammı olmak üzere toplam 35.399 TL.Her bir tebligat ücreti ise 175 TL. İlk tebligat alınmaması durumunda ikinci tebligat gönderilmek zorunda.

Vatandaş ne yapıyor. Gelen borcu ödeme gücü varsa korku belası ödemek zorunda kalıyor veya hacizlerle uğraşıyor.

Evet GSS kayıtlarının doğru ve güncel tutulmasından SGK sorumlu. Sigortalı ve emekli kayıtlarının güncel olması ve bunların GSS tescil ve aktivasyon programlarıyla tam uyumlu çalışması çok önemli. Programlar dışında, manuel yapılması gereken işlemlerinde zamanında ve mağduriyet yaratılmadan sonuçlandırılması da bir o kadar önemli. SGK tabi ki bu işte tek başına değil. GSS'de kullanılan bir çok bilgi farklı kamu kurumlarından SGK'ya aktarılıyor Ama dedik ya hangi kamu kurumuna elimizi atsak, elimizde kalıyor...