Adalet ve Kalkınma Partisi milletvekilleri tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan ve sosyal güvenlik uygulamalarında önemli değişiklikler yapılmasını öngören 28 maddelik 25112024 tarihli ve 22717 Esas sayılı "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" TBMM Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda kabul edildi.

Teklifle;

-2008 yılı Ekim ayından önce sigortalı olan engelliler için vergi indirim belgesi esas alınarak yürütülen emeklilik işlemlerinin, 5510 sayılı Kanun kapsamında çalışma gücü kaybına göre belirlenmesi ve tüm uygulamanın Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürütülmesi,

-31122024 tarihinde yürürlüğe girecek olan Esnaf Ahilik Sandığının yürürlük tarihinin 112028'e ertelenmesi,

-Yurt içinde ruhsatlı olmayan ve temini sağlanamayan beşerî tıbbi ürünlerin Sağlık Bakanlığı onayı ile SGK tarafından yurt dışından temin edilebilmeleri,

-Geleneksel ve tamamlayıcı tıp uygulamalarının mesai dışında aile hekimliği birimlerince sunulabilmesi,

-Hastalık ve analık sigortasından ödenecek olan geçici iş göremezlik ödeneğine esas günlük kazancın hesabında dikkate alınan üç aylık sürenin on iki aya çıkarılması,

-Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim süresince genel sağlık sigortasından yararlanabilmeleri için başvuru şartının yeniden düzenlenmesi,

-Ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi katılım payında değişiklik yapılması,

-Özel sektör işverenlerinin SGK'ya ödeyecekleri malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi için sağlanan beş puanlık sigorta primi indiriminin dört puan olarak uygulanması,

-112015 tarihinden öncesine ait olup ödenmemiş genel sağlık sigortası primleri ile gecikme cezası ve gecikme zammı gibi fer'i alacakların tahsilinden vazgeçilmesi,

-Çalışan sağlığı merkezlerinin 6331 sayılı Kanunda tanımlanması ile 10'dan az çalışanı bulunan ve az tehlikeli sınıfta yer alan iş yerlerinin bağlı bulundukları kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşundan hizmet alarak da iş güvenliği uzmanı görevlendirebilmelerine imkân tanınmasının,

Amaçlandığı belirtilmektedir.

ENGELLİLİĞİ NEDENİYLE VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANARAK YAŞLILIK AYLIĞINA HAK KAZANMA İMKANININ ORTADAN KALDIRILMASI

5510 sayılı Kanunda engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlara yaşlılık aylığı bağlanmasına ilişkin mevcut uygulama aşağıdaki Tablo1'de gösterilmiştir.

Tablo 1: ENGELLİ EMEKLİLİĞİNDE MEVCUT UYGULAMA

ENGELLİ EMEKLİLİĞİ İLE İLGİLİ NE YAPILMAK İSTENİYOR

Meclise sunulan Kanun Teklifinde konuyla ilgili 4 madde bulunuyor. Bunlar;

Madde 1: 506 sayılı Kanunda, engellilerin kademeli emeklilik durumunun düzenlendiği geçici 87. Maddesi yürürlükten kaldırılmaktadır.

Madde 14: Engelli emeklilik hakları iptal edilerek, emeklilik durumları 5510 sayılı Kanundaki çalışma gücü kaybı uygulamasına dönüştürülen 4a sigortalılarının, 2008Ekim öncesi hizmetlerine ilişkin aylık bağlama oranlarının belirlenmesinde yine 506 sayılı kanundaki özel hükümlerin uygulanmasına ilişkin 5510 sayılı Kanunun geçici 2. Maddesine fıkra eklenmektedir.

Madde 16: 2008Ekim öncesi sigortalılığı başlayan engelli 4a sigortalılarının, 5510 sayılı Kanundaki çalışma gücü kaybı düzenlemesinden hemen yararlanmaları için 5510Geçici 6. Maddenin yedinci fıkrasının (d) ve ( e) bentlerinde değişiklik yapılmaktadır.

Madde 17: Kanun teklifinin yasalaşmasından önce tarafına engelli yaşlılık aylığı bağlananların aylıklarının ödenmesi ve bunların kontrol muayene işlemlerinin nasıl yapılacağına ilişkin olarak 5510 sayılı Kanunun geçici 10. Maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarında değişiklik yapılmaktadır.

ENGELLİLİĞİ NEDENİYLE VERGİ İNDİRİMİNDEN YARARLANANLARA YAŞLILIK AYLIĞI BAĞLANMASINA İLİŞKİN UYGULAMAYI ORTADAN KALDIRAN KANUN TEKLİFİNDEKİ MADDELERİN BİRLİKTE DEĞERLENDİRİLMESİ

682003 tarihinde yürürlüğe giren 4958 sayılı Kanunla engelliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış sigortalıların yaşlılık aylığından yararlanmasında 506 sayılı Kanunun 60 (Cb) bendinde aranan sigortalılık süresi ve toplam prim ödeme gün sayısı engellilik derecelerine göre kademelendirilmiş ancak, bu durumdan sigortalıların hemen etkilenmelerini önlemek amacı ile 506 sayılı Kanuna eklenen geçici 87. madde ile Kanunun yürürlüğe girdiği tarih itibariyle 12 yıldan az sigortalılık süresi bulunanlar için kademeli geçiş süreci (Tablo:2) öngörülmüştür.

Tablo 2:

Düzenlemeyle 1.derece engelliler için 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 gün prim ödeme sayısı şartlarında herhangi bir değişiklik öngörülmemiş ve 682003 tarihinde 12 yıldan daha;

-Fazla sigortalılık süresi bulunanlardan 2. ve 3. derecede engelliliği bulunanlar hakkında engellilik derecesi ne olursa olsun 06082003 tarihinden önceki hükümler uygulanmıştır.

- Az sigortalılık süresi bulunan 2. ve 3. derece engelliler için engellilik derecelerine göre sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı belirlenerek kademeli geçiş süreci öngörülmüştür.

Kanun Teklifinin 1. maddesiyle 506 sayılı Kanunun geçici 87. maddesinin, 17. Maddesiyle 5510 sayılı Kanunun geçici 10. Maddesinin ikinci fıkrasının yürürlükten kaldırılmasıyla; ilk defa 2008Ekim öncesi sigortalı olan 4a sigortalılarından, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlara yaşlılık aylığı bağlanmasına ilişkin uygulama yürürlükten kaldırılmaktadır.

Mevcut uygulamada, engelli veya çalışma gücü kaybı bulunan 4a sigortalılarından, ilk defa 2008Ekim öncesi ve sonrası sigortalı olanlar için farklı yönetmeliklere göre engellilik derecesi ve çalışma gücü kayıp oranları belirlenmektedir. Bunların engellilik derecesi veya çalışma gücü kayıp oranlarına göre yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları da farklılık göstermektedir. Engelli ve çalışma gücü kaybı bulunan 4a, 4b ve 4c sigortalılarının gerek engellilikçalışma gücü kayıp oranlarını belirleyen kurum ve sağlık kurullarının farklı olması gerekse yaşlılık aylığına hak kazanma koşullarındaki mevcut farklılıkların norm ve standart birliği sağlanması amacıyla Kanun Teklifinde değiştirildiği belirtilse bile gerçekte bunun böyle olmadığı ve engelli 4a sigortalıları yönünden büyük mağduriyetlerin oluşacağı anlaşılmaktadır.

5510 sayılı Kanunun 28. Maddesinin beşinci fıkrası, ilk defa 2008Ekim öncesi sigortalı olan 4a sigortalılar için uygulanmamakta idi. Engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlanarak yaşlılık aylığına hak kazanmayla ilgili maddelerin iptal edilmesi nedeniyle, ilk defa 2008Ekim öncesi çalışmaya başlayan engelli 4a sigortalılarının 5510 sayılı Kanundaki düzenlemeden hemen yararlanmaları için Kanun Teklifinin 16. Maddesi ile Kanunun geçici 6.maddesinde düzenleme yapıldığı görülmektedir.

Ancak, her ne kadar yapılan bu düzenleme ile çalışma gücü kaybı olan 4a sigortalıları ile 4b ve 4c sigortalıları arasında emekliliğe esas prim gün sayısı ile sigortalılık süresi yönünden mevcut farklılıkların giderilmesinin amaçlandığı belirtilse böyle, gerçekte bunun tam aksi bir durumun olacağı anlaşılmaktadır.

Engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananların engellilik dereceleri "Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik" hükümlerine, çalışma gücü kaybı olanların ise "Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre yapılmaktadır. Her iki yönetmelikte derecelendirmedeki kurallar farklıdır. Bir yönetmeliğe göre engellilik derecesi 45 tespit edilen sigortalının bu derecesi, diğer yönetmeliğe göre 45 olmayabilir. Yine, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananların emeklilikte aranan sigortalılık süre ve prim gün sayıları, 551028. Maddenin beşinci fıkrasındaki sigortalılık süresi ve gün sayılarından daha avantajlıdır. Dolayısıyla engellilerin bu düzenleme ile emeklilik koşulları zorlaştırılmaktadır. Durumu Kanun Teklifinin 16. Maddesiyle yapılan değişiklikle birlikte değerlendirirsek;

Örneğin, ilk defa 181997 tarihinde çalışmaya başlayan ve çalışma gücü kaybı 45 olarak tespit edilen engelli sigortalının bugünkü emeklilik koşulları, 17 yıllık sigortalılık süresi ve 3920 prim gün sayısıdır. Teklif kanunlaşırsa ve bu sigortalının 45 engellilik derecesi Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre değerlendirildiğinde yine 45 olarak belirlenirse, emeklilik koşulları değişecek ve 551028. Maddenin beşinci fıkrasına göre 45 Çalışma gücü kaybı oranı tespit edilen sigortalılar için Teklifin 16. Maddesi gereğince 31122008 tarihine kadar sigortalı olanlar için 18 yıllık sigortalılık süresi ve en az 4100 prim gün sayısı aranacaktır. Bu durumda, emeklilik koşulları zorlaştırılmış olacaktır.

Yine, 85 engellilik derecesi olan bir engelli sigortalının 551028 mad. beşinci fıkrasına göre çalışma gücü kaybı aynı oranda tespit edilirse, bu kişiye yaşlılık aylığı yerine malullük aylığı bağlanması gündeme gelecektir. Çünkü, maddede çalışma gücü kaybı 60'ın üstünde olanlar malul sayıldığından, bunlara yaşlılık aylığı yerine malullük aylığı bağlanacaktır veya engellinin 85 olarak tespit edilen derecesinin 551028beşinci fıkraya göre 59 olarak tespit edilmesi halinde, engellilik uygulamasında yaşlılık aylığı için 85 oranı 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 günle emekliliğe imkan verirken, 551028beşinci fıkraya göre 59 olarak kabul edilmesi halinde emeklilik koşulları, 16 yıl 3700 gün olacak ve yine engelli sigortalılar açısından emeklilik koşulları aleyhte değişmiş olacaktır.

Kanun Teklifinin 17. maddesiyle yine 5510 sayılı Kanunun geçici 10. Maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında yapılan değişiklikle, Teklifin kanunlaşacağı tarihten önce aylık bağlanmış olanların (bu kapsamda yaklaşık 306 bin 4a sigortalısına yaşlılık aylığı bağlanmıştır.) ödemelerine devam edileceği ve bunlardan kontrol muayenesi bulunanların bu işlemlerinin 551028. Maddenin beşinci fıkrası kapsamındaki sigortalılarda olduğu şekliyle yapılacağı öngörülmektedir. Bu durum, kontrol muayenesi sonucu alınan yeni sağlık kurulu raporlarının çalışma gücü kayıp oranlarının tespit edildiği, "Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliği hükümlerine göre değerlendirileceği, bu durumda bir çok engelli emeklinin belirlenen çalışma gücü kayıp oranlarına göre emekli aylıklarının kesilebileceği gündeme gelecektir.

Kanun Teklifinin 14. maddesiyle yapılan değişiklikle, sigortalılığı 2008Ekim öncesi başlayan engelli 4a sigortalılarının yaşlılık aylığı hesaplamalarında; 2008Ekim öncesi dönem için karma sisteme göre hesaplanacak aylıklarda aylık bağlama oranlarının, 506 sayılı Kanunda engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlar için öngörülen aylık bağlama oranlarının kullanılmaya devam edilmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Çalışma gücü kaybı 60'ın altında olanların 2008Ekim sonrası hizmetlerine ilişkin hesaplanacak yaşlılık aylığına esas aylık bağlama oranının (ABO) ne şekilde tespit edileceği hususu 5510 sayılı Kanunun 29. Maddesinde şu şekilde açıklanmaktadır.

Çalışma gücü kaybı nedeniyle tarafına yaşlılık aylığı bağlanacak sigortalılar için aranan prim gün sayılarının genel hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanacak sigortalılardan daha az olması nedeniyle, 29. maddede sigortalıların çalışma gücü kayıp oranları esas alınmak suretiyle ABO'ların tespitinde kullanılacak prim gün sayısı yeniden tespit edilmektedir. Örneğin 56 çalışma gücü kaybı olan sigortalının 4400 prim gün sayısı bulunmaktadır. 5510 sayılı Kanunda genel hükümlere göre yaşlılık aylığına hak kazanan bir sigortalının 4400 gün karşılığı ABO'sunun; 4400360 12,22 x 2 24,44 şeklinde hesaplanması gerekmektedir. Ancak, sigortalıya çalışma gücü kaybı oranına göre yaşlılık aylığı bağlanacağından, bu sigortalı;

- 4a sigortalısı ise; 56 x 7200 60 6720 yeni prim gün sayısı bulunacaktır.. Yani 4400 günü olan sigortalının sanki 6720 günü varmış gibi bu gün sayısı üzerinden ABO tespiti yapılacaktır. ABO, 672036018,67 x2 37,34 olarak belirlenecektir. Bu oran 40'ı geçemeyecektir.

- 4b sigortalısı olsaydı; 56 x 9000 60 8400 yeni prim gün sayısı bulunacaktır. Yani 4400 günü olan sigortalının sanki 8400 günü varmış gibi bu gün sayısı üzerinden ABO tespiti yapılacaktır. ABO, 8400360 23,33 x 2 46,66 olarak belirlenecektir Bu oran 50"yi geçemeyecektir.

Tarafına 551028. Maddenin beşinci fıkrası kapsamında aylık bağlanacak 4a sigortalıları ile 4b ve 4c sigortalılarının 2008Ekim sonrası hizmetlere esas hesaplanacak ABO'ları arasında çalışma gücü kayıplarının; 4a sigortalılarının 7200, 4b ve 4c sigortalılarının ise 9000 günle orantılanması nedeniyle bir adaletsizlik bulunmaktadır. Yani aynı çalışma gücü kayıp oranına sahip olmalarına rağmen, statüleri farklı olan sigortalılar için aylık bağlama oranları farklı belirlenmektedir. Bu durum, sadece yaşlılık aylıkları için değil, malullük ve ölüm aylıkları için de geçerlidir. Anlattım bu durum mevcut uygulamada var. Asıl engelli 4a sigortalıları ile çalışma gücü kaybı bulunan 4b ve 4c sigortalıları için Kanun Teklifi ile yapılan başka bir adaletsizlikten bahsetmek gerekmekte.