Türkiye-İran ilişkilerinde geleneksel rekabet ve iş birliği dengesinin belirleyiciliğini sürdürdüğü ancak bölgesel çatışma dinamiklerinin alevlendiği bir dönemde İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin yaklaşık bir yıldır defalarca ertelenen ziyareti nihayet 24 Ocak'ta gerçekleşti. Ziyarete son derece olumlu bir atmosfer damgasını vurdu. Tarafların karşılıklı açıklamaları, ekonomi başta olmak üzere muhtelif alanlarda ilişkileri ilerletmek istediklerini gösteriyor. İletişim, güvenlik, enerji, sanayi, ticaret, ulaştırma, kültür gibi alanlarda imzalanan 10 adet anlaşmayla iş birliğinin yol haritası çizildi. Ortadoğu'nun kadim devlet geleneğine sahip bu iki ülkesinin bölgede istikrar, güvenlik ve ekonomik refahı artırma doğrultusunda iş birliklerini geliştirme adımları atmaları, şüphesiz ki bölgeyi dışarıdan dizayn etmeye çalışan aktörlere verilen etkili bir cevaptır.

30 Milyar Dolarlık Ticaret Hacmi Hedefi
Ziyaretin en somut hedeflerinden biri, iki ülkenin ticaret hacmini 30 milyar dolarlık bir düzeye vardırmak adına gerekli girişimlerin yapılmasıydı. Bu hedef uzun yıllardır sürekli tekrarlanmasına rağmen bir türlü tutturulamamıştı. 2012 yılında 22 milyar dolarlık ticaret hacmi, yakalanan en yüksek seviyeydi. Ancak günümüzde bu değer 6 milyar dolara kadar düştü. Şüphesiz ki Türkiye ve İran gibi bölgenin en güçlü iki ülkesi, 30 milyar doların çok üzerinde bir ticaret hacmini yakalamalı. Ancak gerek İran'a uygulanan ABD yaptırımları, gerekse de iki ülkenin geleneksel rekabetinin ürettiği güvensizlik yüzünden ekonomik ilişkilerde olması gereken düzeyin çok uzağında kalınıyor.

Bu durumu giderebilmek adına, Reisi'nin ziyareti dolayısıyla Türkiye-İran Yüksek Düzeyli İşbirliği Konseyi'nin sekizinci toplantısı yapıldı. Ayrıca Türkiye-İran İş Forumu da iki ülkeden iş adamlarının geniş katılımıyla düzenlendi. Bu toplantılar sonucunda, muhtelif ekonomi alanlarında anlaşmalar imzalandı. Daha fazla sınır kapısının açılarak ticaretin canlandırılacağı beyan edildi. Doğalgaz ve elektrik konularında iş birliğinin önemi ve barışçıl nükleer enerji hakkı vurgulandı.

Teröre Karşı Ortak Tavır
Türkiye ve İran'ın ulusal güvenlikleri, ortak terör tehdidi altında bulunuyor. 3 Ocak'ta İran'ın Kirman vilayetinde DEAŞ Horasan terör örgütünün üstlendiği saldırı sonucunda 100'e yakın insan hayatını kaybetti. Aslında Reisi'nin Türkiye ziyaretinin en son ertelenme gerekçesi bu saldırıydı. Türkiye de en son 12 Ocak tarihinde Irak'ın kuzeyinde düzenlenen terör saldırısı yüzünden 9 şehit verdi. Terör saldırılarının hedef aldığı iki ülkenin bu konuda anlayış ve tavır birliğine varmaları hem ulusal güvenlikleri hem de bölgesel istikrar açısından çok önemli. Cumhurbaşkanı Erdoğan, terörle mücadelede İran'ın Türkiye'ye verdiği desteğin artmasını umduğunu söyledi. İran Cumhurbaşkanı ise terörün kaynağının bölge dışı ülkeler olduğunu ifade etti.

İran tarafının açıklamaları olumlu olsa da sahadaki dengeler farklı bir tabloyu işaret ediyor. İran'ın da PKK'nın İran kolu PJAK'ın tehdidi altında olduğu biliniyor. Ancak Türkiye'nin son zamanlarda dikkatini yönelttiği Süleymaniye bölgesinde mevzilenen PKK terör örgütüne Talabani aşiretinin verdiği destek ve İran ile Talabani arasındaki iyi ilişkiler dikkate alındığında, İran'ın Türkiye'nin PKK ile mücadelesine ne kadar destek vereceği bir muamma. Bugüne kadar İran, Türkiye'nin PKK ile mücadelesine çok sınırlı bir destek verdi. Bugünden sonra bu tablonun değişip değişmeyeceğini göreceğiz. Ancak İran için rasyonel olan hamle, kendi ulusal güvenliğinin de aynı terör kaynağı tarafından tehlikeye atıldığı gerçeğinin farkında olarak bölgesel ayrıma gitmeden PKK ile her cephede mücadele etmesidir.

Bölgesel Meseleler
İki ülke pek çok bölgesel meselenin muhatapları olarak diyalog içerisinde bulunuyor. Güney Kafkasya'da Türkiye-Azerbaycan birlikteliğinin 30 yıllık Ermeni işgalini sona erdirmesinin ardından yeni jeopolitik dengeler İran tarafından büyük bir kayıp olarak telakki edildi. İran, uzun bir süre Zengezur Koridoru projesinin bir sınır değişimi anlamına geldiğini ve buna müsaade etmeyeceğini söyledi. Erdoğan-Aliyev ikilisinin diplomatik kanalları işletmesi sonucunda, İran tarafı mezkur koridorun kendi topraklarından geçmesine razı olmuş görünüyor.