Bu makale bir eleştiri yazısı olacak, bu makaleyi Nobel Ödüllü ekonomist Daron Acemoğlu'nun gazeteci Fatih Altaylı'nın YouTube kanalında sarf ettiği "Atatürk gücü eline geçirmeden önce Osmanlı'da daha çoğulcu bir sistem vardı." sözleri üzerine yazma gereği duydum.

Acemoğlu böyle bir iddiayı bilmeden ortaya atıyorsa aldığı ödüle yazık, yok gerçekleri bildiği halde sırf duygusal nedenler ile Atatürk'ü karalamak amacıyla gündeme getiriyorsa fevkalade ayıp ediyor demektir.

Daron Acemoğlu'nun neden yanlış bir iddiada bulunduğunu anlatabilmem için önce çoğulculuk konusunu netleştirmem lazım.

Bir toplumbilim terimi olan çoğulculuk (pluralism) iki temel anlam içerir:

Toplumsal yaşamda her türlü düşüncenin, eğilimin, gerçekliğin var olmasını, eşitliği ve özgürlüğü savunan görüş.Her türlü eğilimin, düşüncenin örgütlenmesini ve siyasal yaşamda, ülke yönetiminde söz sahibi olmasını kabul eden siyasal düzendir.

Literatürde klasik çoğulcu anlayışta rekabet hâlindeki grupların varlığı bütün karmaşık toplumların doğal bir özelliği olarak görülür. Buna göre, modern toplum düşünceler, çıkarlar ve hayat tarzları temelinde farklılaşmıştır ve bu farklılıklar siyaseti de etkilemek üzere kendi aralarında organize olmuşlardır. Buna bağlı olarak, iktidar siyasal kararların oluşumunu etkilemek üzere birbirleriyle yarışan bu farklı gruplar arasında dağılmış durumdadır. Başka bir ifadeyle, toplumda iktidar hiyerarşik bir yapıda olmayıp, gruplar arasında süreklilik gösteren bir pazarlık sürecinin merkezinde yer aldığı yarışmacı bir nitelik göstermektedir. Bu çerçevede devletin rolü de farklı taleplerini uzlaştırmaya çalışmak suretiyle bu gruplar arasında hakemlik yapmak olarak tanımlanır. Çoğulculara göre, toplum içinde tek bir grup veya sınıf hâkim konumda değildir; bütün gruplar siyasî süreçte seslerini duyurabilirler." denmektedir

Çoğulculuk konusunda daha edecek çok laf var ama bu temel yaklaşımlar bize üç aşağı beş yukarı çoğulculuğun ne olduğunu, ne olmadığını göstermektedir.

Şimdi Daron Acemoğlu'nun bunları bilmemesi mümkün mü

Elbetteki değildir

Peki, Daron Acemoğlu'nun Osmanlı iktidar yapısını bilmemesi mümkün müdür

Eh bu da bana pek mümkün görünmüyor

Bu durumda Daron Acemoğlu'nun Osmanlı'da cumhuriyet döneminden daha çoğulcu bir sistem olduğunu iddia etmesi saçma değil midir

Osmanlı'da iktidarın siyasal kararların oluşumunu etkilemek üzere birbirleriyle yarışan bu farklı gruplar arasında dağılmış olduğunu iddia etmek başlı başına bir palavra değil midir

Yahu her şeyi bir tarafa bırakın bir toplumda farklı etnik, dini ve sınıfsal kesimler elbette olabilir fakat bir toplumun yapısı en temelinde