Şanlıurfa'nın kadim toprakları, sadece Türkiye için değil insanlık tarihi açısından da adeta bir laboratuvar niteliğinde. Karahantepe ve Göbeklitepe, bilinen uygarlık tarihini kökünden sarsan bulgularıyla, arkeoloji dünyasının en çok tartışılan merkezleri arasında yer alıyor.

Yaklaşık 11-12 bin yıl önce, yani yazının, çarkın, metalin henüz bulunmadığı bir çağda, bu topraklarda dikili taşlarla, hayvan kabartmalarıyla, sembollerle bezeli görkemli yapılar inşa edildi. Uzun süre, insanlığın 'avcı-toplayıcıdan yerleşik yaşama geçişi' çok daha basit bir hikâye olarak anlatıldı. Oysa Göbeklitepe ve Karahantepe, bu ezberleri bozdu. Burada ortaya çıkan kalıntılar, toplulukların sadece barınmakla yetinmediğini; anıtsal mimariyi, sanatı, sembolizmi ve kolektif organizasyonu hayata geçirdiğini gösterdi.

2023 yılında Şangay Arkeoloji Forumu'nda Karahantepe Projesi, dünyanın en iyi arkeoloji projelerinden biri seçildi. 2024'te düzenlenen Dünya Neolitik Kongresi'ne 63 ülkeden yaklaşık bin bilim insanının katılması, bu coğrafyanın artık sadece Türkiye'nin değil, bütün insanlığın ortak mirası olduğunun altını çizdi. Asya'da büyük ilgi gören Taş Tepeler yakında Çin'den ve Japonya'dan arkeoloji ekiplerini, bilimsel takımları ağırlayacak. Burada Türk ekipleriyle ortak bilimsel projeler de yapacaklar. Kazılar ve bilimsel çalışmalar Prof. Dr. Necmi Karul'un koordinasyonunda yürütülüyor.

Dünya basınının saygın yayın organları The Guardian bu bölge için "the cradle of organized belief" (düzenli inancın beşiği) tanımlamasını kullanırken, Smithsonian Magazine Göbeklitepe'yi 'arkeolojinin Stonehenge'den bile daha büyük sürprizi' olarak nitelendirdi.

Kazılarda bulunan insan ve hayvan heykelleri, ana kaya oyularak yapılmış odalar ve kamusal alanlar, bu toplulukların düşündüğümüzden çok daha karmaşık bir sosyal yapıya sahip olduğunu gösteriyor. Üstelik tarımın öncesinde dahi, büyük toplulukların ortak bir amaç için bir araya gelmesi, tarihin akışına yeni sorular katıyor: İnsanlık önce yerleşti mi, yoksa önce inanç ve ritüeller mi insanları yerleşmeye zorladı

THY'NİN ROLÜ

Bu projeler, İstanbul Üniversitesi başta olmak üzere Türkiye'den ve dünyadan birçok üniversitenin katılımıyla yürütülüyor. Ancak en az bilimsel boyutu kadar önemli olan bir başka unsur, bu buluntuların dünyaya tanıtılması. Burada Türk Hava Yolları'na (THY) çok özel bir parantez açmak gerekiyor. THY, sadece milyonlarca yolcuyu taşıyan bir havayolu değil, aynı zamanda Türkiye'nin kültürel diplomasi gücü. Göbeklitepe ve Karahantepe'nin tanıtımı için hazırlanan özel kampanyalar, uçak içi tanıtım filmleri ve uluslararası sponsorluklar sayesinde bu kadim miras, dünyanın dört bir yanında bilinir hale geldi. THY Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat bu konuya büyük önem veriyor ve çalışmaların takibini bizzat kendisi yapıyor.