ÜÇ BOYUTLU BASKI

Özgün baskı resmi, tarih boyunca toplumların değişen estetik anlayışlarına uyum sağlayarak bugüne ulaşmış bir ifade alanı hâline gelmiştir. Teknolojik dönüşüm hızlandıkça bu alan, atölyelerin iç disiplininde ya da eğitim kurumlarının uygulamalı programlarında varlığını sürdüren bir üretim pratiği durumuna evrilmiştir. Üç boyutlu baskı teknikleri, çağdaş tasarım ve üretim süreçlerinde yeni imkânlar sunan bir çalışma zemini oluşturmuş; bu yöntem, sağladığı esneklik nedeniyle tasarımcının elinde yeni bir yaratım aracına dönüşmüştür. Farklı disiplinlerle kurduğu temaslar, sanat ve tasarım alanlarında çeşitli yönelimlerin doğmasına katkı sağlamış; teknolojik yenilenme döngüsü ilerledikçe üç boyutlu baskı, etkilediği alanların kapsamını genişleten dinamik bir üretim sahası hâline gelmiştir.

GRAFİK SANATLAR

Bugün Türkiye'nin ilk ve tek baskı resim müzesinden yani İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi (IMOGA)'dan bahsedeceğim.

Evet Türkiye'de baskı resmine adanmış müze niteliği taşıyan ilk kurum olma özelliği İmoga'ya ait kabul edilmektedir. 2004'te faaliyete geçmiş bu yapı, uzun yıllar süren atölye birikiminin ve sanatçılar arasında paylaşımla büyüyen koleksiyon anlayışının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Kurucu Yönetim Kurulu Başkanı Süleyman Saim Tekcan, müzenin kuruluş sürecinde hedeflenen şeyin, uluslararası düzeyde tanınırlığa sahip sanatçıların üretim yapabileceği, çalışmalarını görünür kılabileceği kapsamlı bir merkez oluşturmak olduğunu ifade etmektedir. Bugün müzenin arşivinde, farklı ülkelerden ve çeşitli kuşaklardan gelen sanatçıların baskı teknikleri üzerinden geliştirdikleri yaklaşık on bin çalışma yer almaktadır.

İstanbul'un sanat damarlarının yüzyıllar boyunca türlü dönüşümlere uğradığı geniş coğrafyasında, grafiğin iç sesine kendini teslim etmiş bir mekân. Adımlarını ağır ağır içine çeken odalarıyla, çinko levhaların üzerinde birikip kararan izleri muhafaza eden koridorlarıyla, baskı tarihinin hem saklı hem de dokunulabilir arşivi hâline gelmiş bir alan.

Müzenin kuruluş amacı, İstanbul'un karmaşık sanat topografyasının içinde grafik sanatının geri planda kalma riskine karşı bir direnç hattı oluşturmayı amaçlamıştır aslında. Bu amaç, zamanın yonttuğu ağır bir ısrarla gelişmiş; her yeni sanatçı, her yeni teknik, her yeni baskı denemesi bu mekânın iç duvarlarına yeni bir katman eklemiş.

MÜZENİN SERENCÂMI

Kadıköy Aralık Sokak'ta kurulan ilk atölyeden sökün eden üretim duygusu Söğütlüçeşme'nin daha geniş mekânlarında bir sanat çevresi oluşturuyor, Çamlıca'nın eteklerinde yükselen yapı ise bütün bu deneyimlerin yoğunlaşmış özü hâline geliyor.

Tekcan'ın ilk atölyesinde kullanılan gravür preslerinin el işçiliğiyle üretilmesi, serigrafi makinelerinin örnek projeler üzerinden adım adım kurulması, dönemin Türkiye'sinde baskı sanatı için güçlü bir teknik zemin yaratıyor. Bu zemin üzerinde Nurullah Berk'ten Gündüz Gölönü'ne, Ferruh Başağa'dan Neşet Günal'a uzanan isimler, atölyeye girip çıktıkça mekân, bir üretim yuvası kimliği kazanıyor.

Bu üretim yoğunluğunun ışığı, zaman içinde daha geniş bir mekâna ihtiyaç duyulduğunu ortaya çıkarıyor. Söğütlüçeşme'deki yapılanma ile atölye sanatçının buluştuğu, düşüncenin dolaştığı, üretimin süreklilik kazandığı bir odağa dönüşüyor.

Derinleşen bu çalışma ağı, Çamlıca'da yükselen Artess Çamlıca Sanat Evi ile daha kapsamlı bir yapıya kavuşuyor. Litografi, gravür, ipek baskı gibi tüm tekniklerin tek çatı altında toplanması, baskı sanatının Türkiye'deki en güçlü altyapısını yaratıyor. Galerilerin genişliği, arşivin hacmi, kütüphanenin kapsamı, misafirhanelerin sanatçılara açtığı alanlar, zamanla uluslararası bir çekim merkezinin doğmasına imkân veriyor. Yapının mimarisine dokunan sanatçılar, rölyefler, seramik detaylar ve mekânın bütününe yayılan sanatçı emeği, burayı sıradan bir atölye olmaktan çıkarıyor adeta bir sanat mabedinin taşlarını oluşturuyor.

Kapıdan içeri girildiğinde, tarihin koridorlarına açılan bir yapının içinde dolaşıldığı hissi yoğunlaşıyor. Baskı tekniklerinin iç içe geçtiği bir manzara karşılıyor insanı.