Önceki gün Orta Asya'nın üç ülkesi tarihî bir zirve gerçekleştirdi.

Tacikistan'ın Hucend şehrinde gerçekleştirilen tarihî zirveye Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov katıldı.

Uzun yıllardır Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan arasında süregelen su ve enerji kaynaklarının paylaşımı noktasındaki anlaşmazlıklar aslında Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra ortaya çıkan oldukça karmaşık sorunlar yığını olarak çözüme kavuşmayı bekliyordu.

Sınırları jeostratejik bir konumda bulunan Fergana Vadisi'yle kesişen üç ülke, bir türlü çözüme kavuşamayan sorunlardan dolayı zaman zaman gerilimler yaşıyor ve sınır çatışmalarına giriyordu.

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra sosyokültürel farklılıklar ve coğrafi faktörler dikkate alınmadan belirlenen sınırlar bu ülkeler arasında gittikçe tırmanan gerilimlere sahne oluyordu.

Özellikle Fergana Vadisi hem bölgeye yerleşen insan varlığı hem de sosyokültürel değişimlerin ortaya çıkardığı spesifik konular nedeniyle güvenlik temelli sorunlara zemin hazırlayan ve sınır çatışmalarının merkez üssü hâline geldi.

Anklav meselesi Anklav, siyasi ve coğrafi terim. Bir ülkeye ait bir toprak parçasının bir başka ülkenin toprakları içinde kalması ve çevrilmesi durumu. Yani ana karadan kopmuş ve başka bir ülkenin içinde bir ada gibi duran bir toprak parçası.

Mesela Soh anklavı, Özbekistan'a ait bir yerleşim yeri ve Kırgızistan topraklarıyla çevrili bir bölge. 60 bin Özbek'in yaşadığı bu anklav, sorunların başlıca kaynaklarından biriydi.Yine Tacikistan'a ait Voruh anklavında da 30 bin kişi yaşıyor ve burası da Kırgızistan topraklarında bulunuyor!

Su meselesi Tacikistan ve Kırgızistan arasındaki Sovyetler'den kalan Golovnoy su dağıtım şebekesi, sık sık büyük gerilimlere sahne olan bir sorun olarak çözüme kavuşmayı bekliyordu. Yaylaların ve tarım arazilerinin kullanılması sorunu. Kimi verimli otlaklar, her üç ülke arasında gerginliğe zemin hazırlayan hayati meselelerden biriydi.

Hasılı, özellikle Kırgızistan ve Tacikistan arasında son on beş yılda 160'tan fazla gerginlik yaşandı ve çok sayıda insan hayatını kaybetti. Özbekistan ve Tacikistan arasında kimi konular tatlıya bağlansa da Kırgızistan ve Tacikistan arasındaki sorunlar tırmanmaya devam etti.

31 Mart 2025 tarihli üçlü zirvede imzalanan Hucend Beyannamesi "ebedî dostluk" mottosuyla hayata geçirildi. Kırgızistan ve Tacikistan arasındaki 486,94 km uzunluğundaki sınır sorunu nihayete erdirildi. Üç ülke arasındaki sınır, resmen belirlendi. Özbekistan ve Kırgızistan sınırlarını 2022 yılında resmîleştirmişti.