Pazartesi günü, Orhan Gencebay'ın Ferdi Tayfur'un cenazesinde arabesk tartışmasıyla ilgili olarak söylediği şu sözler üzerine "Hiçbir şey anlamadık Orhan Baba" diye yazmıştım:
"Biliyor musunuz ki 1930'larda Türk Sanat Müziği denen müziğe Bizans artığı deyip bırakmışlar 1930'larda Türkiye'de Türk radyosunda, Türk müziği yasaklanıyor. Ama orada beni yönlendiren en büyük insan, süper bir insan var. Beni yönlendiren odur. Mustafa Kemal Atatürk'üm, Mustafa Kemal Atatürk'ümüz."
Yazı üzerine Orhan Bey'le uzun bir telefon konuşması yaptık. Sözlerinin arkasında olduğunu, Türk müziğini yasaklayanın Atatürk değil bazı bürokratlar, entelektüeller olduğunu söyledi.
Türk müziğinin "Şarklı" bulunup yasaklanmasının, tek parti iktidarının harf ve kıyafet inkılabı gibi "Garplılaşma" hamleleriyle uyumlu olduğunu hatırlatıp, "Eğer değilse bile Atatürk'e rağmen böyle bir yasağın uygulanması mümkün mü" diye sordum.
"Mümkün. Bu yasağı Atatürk'e rağmen getiren bir ekiptir. Mesela Ziya Gökalp. Bu yasak onun yoğun çabalarıyla çıkmıştır" diye cevap verdi.
Gencebay, "Radyoda Türk müziği çalınması yasağını kaldıran Atatürk'tür" diye de ekledi.
Orhan Bey'in bahsettiği olayı Murat Bardakçı şöyle anlatıyor:
"1934 yılında Atatürk'ün Meclis'i açış konuşmasında musikiden bahsetmesinden hemen sonra yasak gelir, sekiz ay devam eder ve bu müddet zarfında radyolarda alaturkanın icrası yasaklanır. Ancak bu yasak resmi şekilde değil, bir bakanın sözlü talimatıyla konmuş ve daha sonra bizzat Atatürk'ün emriyle kaldırılmıştır."
Ne var ki Türk müziğine getirilen yasak radyo ile sınırlı değil. 1926'dan Demirel'in 1976'da Türk Müziği konservatuvarını açmasıyla son bulan 50 yıllık yasak da var. Ve asıl mesele de bu; Türk musikisinin gelişimine zorunlu bir ara verilmesi.
Gencebay bu yasak için de "Neler çektik" diyor. Sorumlu olarak da yetkin olmadıkları hâlde elit sayılan hâkim müzik otoritelerini gösteriyor. Ancak Atatürk'ün Türk müziği yasağında herhangi bir dahli olmadığını ısrarla savunuyor.
Gencebay'ın, 1926'daki bu ilk yasağın, Atatürk'ün bir alaturka musiki konserinden sonra söylediği, "Burada icra edilen musiki, yüz ağartıcı olmaktan uzaktır" sözleri üzerine uygulamaya konulduğunu söyleyen Bardakçı'ya da itirazı var:
"Atatürk orada alaturka müziği değil kötü icrayı eleştirmiştir. Kusura bakmayın ama bu işi bilmeyenler konuşmasın. Bardakçı da her şeyi bilemez. Örneğin, Murat 'Sazı 17. asırda İranlılar buldu' diyordu. Kendisine 4000 yıl önce Hititlerin saz çaldığının delillerini gösterdim, çok şaşırdı."
Halkın bağrına bastığı, Türk müziğine büyük katkıları olduğu hâlde bir dönem TRT'de yasaklı olan bir duayenin müzik bilgisini sorgulamak benim haddime değil. Ancak bu tartışmada Gencebay'ın verdiği değerli ayrıntılar, Bardakçı'nın anlattığı tarihi boşa çıkartmıyor.