Sudan'da neler oldu ve oluyor

MEHMET KOÇAK

Sudan'da tarihin derinliklerinden gelen çatışmalar ne ilktir ne de son olacağa benziyor.

Bilhassa bağımsızlığını 1956'da elde eden Sudan'da etnik gerilimler, dini anlaşmazlıklar nedeniyle uzun iç savaştan sonra şimdi de iktidar ve çıkar savaşları yüzünden ülke bölünme ile karşı karşıya kaldı.

Sudan'da kuzeydeki merkezi hükümetle güneydeki ayrılıkçılar arasında yaşanan (1955-1972/1983-2005) iç savaş, 2.5 milyona yakın insanın hayatını kaybetmesine, milyonlarcasının da evlerini terk etmesine neden olmuştu.

Kuzey-Güney savaşı 1983'ten 2005'e kadar 22 yıl sürdü.

2011'de Güney Sudan'ın ayrılmasının ardından başka bir savaş patlak verdi.

2018 yılının son aylarında ise zorlaşan hayat şartları ve merkezi hükümetin zayıflayan otoritesi yüzünden Sudan'da halk gösterileri başladı ve Nisan 2019'da yaklaşık 30 yıllık Ömer el Beşir yönetimi devrildi.

Ülkeyi bölünmenin eşiğine getiren iki generalin hikayesi.

2000 yılında Darfur'da kabileler arasında yaşanan çatışmalar sırasında hükümet destekli askeri örgüt olarak ortaya çıkan Cancavid milisleri 2013 yılında Hızlı Destek Kuvvetleri (HDK), olarak Ömer Beşir rejimi tarafından İran'daki Devrim Muhafızları'na benzer şekilde, ordunun bir başka kolu olarak kuruldu.

Beşir'in devrilmesinden sonra kurulan askeri hükümette HDK komutanı Korgeneral Muhammed Hamdan Dagalo (Hamideti) yer almak istedi ancak askeri yönetimin başkanı olan Orgeneral Abdulfettah el-Burhan bunu reddetti.

Burhan'ın, silahlı ve isyancı bir "milis grubu" saydığı Hızlı Destek Kuvvetleri'ni orduya entegre etmeye çalışması, Dagalo diğer adıyla Hamideti'nin isyanına sebep oldu.

Zira, Hızlı Destek Kuvvetleri de yakın zamana kadar Sudan askeri bileşeninin bir parçasıydı ve bizzat ordu tarafından yönetiliyordu.

Böylece iki general arasındaki karşılıklı restleşmeler bugün Sudan'ı bölünmenin eşiğine sürüklemiş oldu.

Farklı çıkar beklentilerinden kaynaklanan karşılıklı yanlışlar ve hatalar olmakla birlikte General Burhan görevinin gereğini yerine getirirken, isyancı General Hamideti ise bir ihanet içindedir.

Hamideti'nin geçmişi karanlık ve dosyası, çelişkilerle dolu. Ayrıca Burhan gibi askeri akademi eğitimi almamış, Cancavit örgütü liderliği sırasında tecrübe edinmiş ve eski Sudan Devlet Başkanı El Beşir tarafından generalliğe terfi edilmiş biri.

Şimdiki savaş, ırksal, etnik veya dini değil. Çıkar ve iktidar savaşıdır.

Şu gerçeği önemle ifade etmek isterim ki:

Bu iç savaş daha önceki gibi etnik, dini veya bölgesel bir savaş değil; zira güneydeki Animist ve Hristiyanların yaşadığı güney bölgesinin bağımsızlık elde etmesiyle din ve etnik savaşı bitmiş oldu.