Bir uğrak yeri, sadece bir uğrak yeri...

Modern dünya ve biz üzerine zihinsel çaba içinde olanlar için Daryush Shayegan'ın Yaralı Bilinç kitabı, mutlaka ayak basılması gereken bir uğrak yeri. Shayegan, kitapta Batı dışı toplumlarının modernlikle karşılaştığında yaşadığı sarsıntıyı yine sarsıcı bir dille anlatıyor.

Yaralı Bilinç'in söylediği şey çok net: Doğu toplumları modernliği üreten süreci yaşamadı. Bu yüzden modernlikle karşılaşınca ya ona öfkeleniyor ya da onu taklit ediyorlar. Ama bu ikisi de hakiki bir yüzleşme değil. Bir bakıma, Doğu insanı kendi geçmişiyle bugünü arasında sıkışmış durumda. Ne geçmişten tam kopabiliyor ne de bugünü tam anlayabiliyor. Shayegan buna "yaralı bilinç" diyor. Yani zihin hem doğuya ait hem batıya; ama ikisine de tam olarak ait değil.

Shayegan'a göre, Doğu toplumları moderniteyle karşılaştığında, bu olguyu üreten tarihsel ve felsefi süreçleri yaşamamış olduklarından, moderniteyi anlamakta ve içselleştirmekte zorlanmışlardır. Bu durum, Doğu'nun moderniteye karşı savunmacı ve tepkisel bir tutum geliştirmesine neden olmuştur. Shayegan, bu tepkiselliğin, Doğu toplumlarının moderniteyi anlamaktan ziyade, onu reddetme veya yüzeysel bir şekilde taklit etme eğiliminde olduğunu belirtiyor.

Shayegan, Doğu'nun moderniteyle sağlıklı bir ilişki kurabilmesi için, Batı'nın bilimsel ve felsefi birikimini anlamaya yönelik ciddi bir çaba göstermesi gerektiğini savunuyor. Bu çaba, sadece teknik bilgi edinimiyle sınırlı kalmamalı, aynı zamanda eleştirel düşünme ve öz-eleştiri yeteneğini de içermelidir. Shayegan, Doğu'nun moderniteyle yüzleşmesinin, kendi geleneksel değerlerini sorgulama ve yeniden değerlendirme sürecini de beraberinde getirmesi gerektiğini vurguluyor.