Hiç kendinizi bir dizi karakterine akıl verirken ya da bir Instagram fenomeninin hayatını sanki yakın bir arkadaşınızmış gibi tartışırken buldunuz mu Cevabınız evetse, yalnız değilsiniz. Bu duruma parasosyal ilişki deniliyor ve sanıldığından çok daha yaygın. Parasosyal ilişki; genellikle bir medya figürü, dizi karakteri, ünlü ya da sosyal medya fenomeniyle kurulan tek yönlü bir bağdır. Karşı taraf sizi tanımaz, varlığınızdan bile habersizdir. Buna rağmen, siz o kişiye dair kendi içinizde duygular geliştirirsiniz. Sanki gerçek bir dostluk varmış gibi hissedersiniz. Onun başarılarıyla sevinir, yaşadığı zorluklarla üzülür, düşüncelerinden etkilenirsiniz. Bu kavram ilk kez 1956'da sosyologlar Donald Horton ve Richard Wohl tarafından tanımlandı. Özellikle televizyonun yaygınlaşmasıyla insanlar haber spikerleri, talk show sunucuları ya da dizi karakterleriyle duygusal bağlar kurmaya başladı. O dönemlerde bu kişilere ulaşmak neredeyse imkânsızdı. Sadece uzaktan bir ilgi söz konusuydu. Ama günümüzde sosyal medya sayesinde bu bağı kurmak çok daha kolay hale geldi.

SOSYAL MEDYANIN ETKİSİ

Artık bir ünlünün ya da fenomenin sabah kalkar kalkmaz ne yaptığını, nelerden hoşlandığını, kedisinin ya da köpeğinin adını, ne tür kıyafetler tercih ettiğini bilmek imkânsız değil. Instagram hikâyeleri, X (eski adıyla Twitter) paylaşımları, YouTube videoları gibi araçlar sayesinde fiziksel olarak yanında olmasak da hayatına bir şekilde dokunabiliyoruz. O çok ünlü kişi, adeta çok yakın bir arkadaşımız gibi geliyor. Özellikle de düzenli içerik paylaşan, samimi görünen sosyal medya figürleriyle bu tür ilişkiler çok daha güçlü kurulabiliyor. Hele bir de paylaşımlarına yaptığınız bir yoruma "beğeni" gelirse, zihninizde "Artık o da beni tanıyor" algısı oluşabiliyor. Araştırmalar, bu etkileşimlerin beynimizde gerçek sosyal ilişkilerle benzer duygusal tepkiler oluşturduğunu gösteriyor. Fiziksel olarak hiç karşılaşmasak da, sık sık gördüğümüz bu kişileri beynimiz çevremizin bir parçası gibi algılıyor.

NEDEN ETKİLENİYORUZ

İnsan doğası gereği sosyal bir varlıktır. Aidiyet, anlaşılma ve duygusal bağ kurma ihtiyacı taşırız. Ancak gerçek hayatta bu ihtiyaçlar her zaman karşılık bulmaz. İşte bu noktada medya figürleri devreye girer. Onlar bizden uzaktadır ama görünürde erişilebilirdir. Bu da onları güvenli ve duygusal olarak tatmin edici hale getirir. Özellikle yalnızlık veya duygusal yoksunluk yaşayan bireylerde parasosyal ilişkiler daha yoğun hissedilir. Bu bağ bir anlamda duygusal boşluğu doldurur. Tanımadığınız ama tanıdığınızı sandığınız biriyle bir tür "duygusal ortaklık" başlar.

HER ZAMAN KÖTÜ MÜ

Hayır, her zaman kötü değildir. Ölçülü ve farkındalık içeren parasosyal ilişkiler zaman zaman faydalı olabilir:

Hayranı olduğunuz bir sanatçının cesareti size ilham verebilir.

Bir dizi karakterinin empati yeteneği sizi etkileyebilir.

Bir influencerın yaşam tarzı sağlıklı alışkanlıklar kazandırabilir.

Yalnızlık hissini azaltabilir, kimlik gelişimine katkı sağlayabilir.

Özellikle gençler için rol modeller özgüveni artırabilir.