Türkiye'nin belki de en çok indirilen cep telefonu uygulamaları 'Faladdin' ve 'Binnaz'ın kurucusu Sertaç Taşdelen tutuklandı, şirketlerine, mal varlığına el konuldu. Uygulamayı indirenler içtikleri kahvenin fincanının fotoğrafını birkaç açıdan çekip uygulamaya yüklüyor, sonra da 'kahve falı' yazılı olarak ekranda beliriyor. Ancak detaylı bir 'fal' isterlerse bunun için ücret ödeniyor.

İşte bu ödenen ücretlerin 'suç geliri' olduğu iddiası var. Savcılık açıklamasında, "Şüphelinin fal, astroloji, spiritüalizm, medyumluk ve yıldız haritası gibi içerikler üzerinden bilişim sistemi kurarak yasa dışı gelir elde ettiği, bu gelirleri yurt dışına aktardığı ve suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini akladığı tespit edildi" deniliyor. Yasalarımıza göre fal bakmak suç değil. İki arkadaş oturdunuz, kahveleri içtiniz, birbirinize fal baktınız, bunda bir sorun yok. Ancak, fal bakan kişi, insanları "Ben medyumum, geleceği görürüm" gibi safsatalarla aldatarak menfaat sağlıyorsa, dini inançları istismar ederek para topluyorsa ciddi suçlamalarla karşılaşıyor. Ayrıca 1925 tarihli 677 sayılı 'Tekke ve Zaviyeler Kanunu', falcılık, büyücülük, gelecekten haber vermek, muska yazmak gibi eylemleri yasaklıyor. Peki uygulama dünyasında bu işi yapan sadece Sertaç Taşdelen mi Sadece Apple Store'da 50'ye yakın bu tür uygulama yer alıyor. Bırakın kahve falını, el falı bakanlar, kurşun dökenler, tarot açanlar ve tabii ki astroloji yorumları yapanlar var. Hepsi de 'uygulama içi satın alımlar' yöntemiyle kullanıcılardan para talep ediyor. Instagram'da kendini falcı, büyücü, medyum olarak tanıtan binlerce hesap da cabası. 'Faladdin' ve 'Binnaz'la başlayan denetim furyası diğer uygulamaları da kapsayacak mı bilmiyorum. Ancak kendi uygulamaları ya da yüz yüze görüşmelerle güya yıldızların konumuna bakarak 'doğum haritası' çıkardığını iddia eden astrologlar ne yapacak, merak ediyorum.

BARNUM ETKİSİ

Fala inanmam, astrolojiye de tereddütlü yaklaşırım. Yıldızların hareketlerini inceleyen bilim dalına 'astronomi' denir, astroloji değil. O yıldızlara bakıp tahmin yürütmek de bana göre falcılıktan başka bir şey değil. Ama insanlar ihtiyaç duyuyorsa ve bu onlara bir zarar vermiyorsa bence sakıncası yok. Peki 'Barnum Etkisi'ni duydunuz mu (Forer etkisi olarak da adlandırılıyor) Bir astroloğun size şu cümleleri söylediğini varsayalım. "İnsanların seni kabul etmesini ve sevmesini sağlamak için uğraşıyorsun." "Bazen işe yaramayan projeler için çok fazla çaba harcıyorsun." "Bazen gürültülü, dışa dönük ve insan canlısı olabiliyorsun bazen de sessiz, utangaç ve içine kapanık." "Kendine karşı aşırı sert ve çok eleştirelsin." "Zayıf yönlerin olsa da, onları aşmak ve daha iyi bir insan olmak için çok uğraşıyorsun." "İş hayatında gösterdiğin çabaların karşılığını tam olarak vermeyen insanlar seni yoruyor." Örnekleri dilediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz. Şimdi bir bakın bu cümlelere, hangileri size uyuyor Birçoğu, öyle değil mi Bireylerin, özellikle kendileri için hazırlanmış gibi görünen ama aslında büyük çoğunluktaki insanlara uyacak kadar genel ve belirsiz kişilik betimlemelerini kabul etme eğilimlerini anlatan bu gözleme "Barnum Etkisi" deniliyor. Taa 1948'de ortaya konmuş bir gözlem bu. İşte astrologların yaptığı şey de bu aslında. Dedim ya, inanıp inanmamak size kalmış. İster kahve falı baktırın, ister papatya falı. İster yıldız haritası yorumlatın, ister burcunuzla övünün. Yeter ki bu işlerden zarar görmeyin.