Aralık ayında faizlerin düşürüleceği veya düşürülmesi gerektiği konusunda neredeyse Türkiye'deki herkes mutabık.

Hiçbir güç "toplumdaki menfaat ittifakı"nın önünde duramaz, biliyorum fakat yine de bu ittifaka katılmamayı tercih ediyorum.

Bir gazeteci, mealen, FED Başkanı Powell'a sorar: Uykunuzu ne kaçırıyor

Powell: "Faizler, ne enflasyonu yükseltecek kadar düşük ne de ekonomide daralma yaratacak kadar yüksek olmalıdır. Acaba faizler bu hassas dengeyi sağlayacak seviyede midir sorusunu kendime sorduğum anda uykularım kaçıyor."

Powell haklı çünkü enflasyonun tek sebebi faiz seviyeleri olmasa bile en kritik belirleyici olgu yine de faiz oranlarıdır.

Türkiye'de de en kritik belirleyici olgu faiz oranlarıdır.

Fakat enflasyona baraj olması umulan yüksek faiz oranları bile sel olup akan talep sellerini dizginleyemedi; oluşan maliyet artışlarını gemleyemedi ve fiyat artış alışkanlıklarını değiştiremedi.

Enflasyonun üzerinde yükseldiği üç merdiven vardır.

1)Talep yönlü enflasyonunu bilerek, isteyerek ve tasarlayarak hükümetler oluşturur. Talep yönlü enflasyon merdiveninin de en az dört ayağı vardır.

Hükümetler, faizleri düşük tutmayı severler.

İlaveten, Vergi Muafiyetleri ve yüksek reel maaş zamlarıyla iktisadi faaliyetlerin yani yatırım ve tüketim harcamalarının artmasını sağlar. Türkiye'de 2023 Ocak ve 2024 Temmuz dönemlerinde kamu çalışanları, emekliler ve asgari ücretlilere yapılan zam enflasyonun üzerinde oldu.Keza 2024 Bütçe harcamalarındaki artış oranı da 70 olduolacak.Kimse değinmediği için ben değineyim; ihracat artışı ve turizmdeki canlılık da talep artırıcı etkilere sahiptir yani enflasyonisttir.Ücretliler, emekliler, turistler ve hükümet harcamalarının oluşturduğu selleri 50 faiz oranı ve alınan makro ihtiyati tedbirler yeterince engelleyemedi.

2)Hükümetler kontrol edemedikleri bazı maliyet yönlü enflasyon türlerinden nefret ederler. Bazılarının da bizzat müsebbibi olurlar.

Geçen yıllarda tedarik zincirlerinin kırılması ve nakliye fiyatlarının yükselmesi emtia fiyatlarını artırmıştı. Bu yıl Süveyş Kanalının bazı gemilere karşı kapatılması Türkiye için sorun oluşturmadı.2024'de, başta enerji emtiaları olmak üzere emtianın çok büyük bir bölümünde fiyatlar artmadı veya aynı kaldı. Eşya enflasyonunun 40'ın altına inmesinin bir sebebi de budur.Eşya enflasyonunun düşük kalmasının bir sebebi de TL'nin aşırı değerli ve dövizin kontrol altında tutulması olmuştur.Öte yandan, asgari ücrete yapılan zamlar, yukarıdaki sebeplerden dolayı eşyalardaki maliyet enflasyonun daha fazla düşmesini engellemiştir.

3)Endeksleme: Geçmiş dönem enflasyon oranı kadar fiyatlara otomatik olarak zam yapma davranışı veya alışkanlığı.

FED Başkanı Powell'ın, "Faizler öyle bir noktada olmalı ki ekonomi daralmasın fakat aynı zamanda enflasyon da artmasın" ilkesini Türkiye ekonomisine uyarladığımızda durum nedir

Türkiye'de Ağustos ayına kadar sanayi üretimi daraldı.

Ağustosa kadar yaşanan daralmanın sebebi firmaların stok yapmaktan vazgeçmeleridir.

Depodaki aramal ve hammadde deposu tamamen kullanılmadan yeni hammadde almadılar.

Bitmiş mallar deposundaki bütün ürünler satılmadan da yeni üretim yapmadılar.