Çin'de çok önemli bir güvenlik forumu vardı: Pekin Siangşen Forumu. 29-31 Ekim tarihleri arasındaki foruma, 90'ın üzerinde ülkeden savunma bakanları başta olmak üzere çeşitli düzeylerde isim katıldı. Forumun öne çıkan temalarındansloganlarından biri "ortak güvenlik ve sürdürülebilir barış"tı.

Ortak güvenlik-barış ilişkisi, bu köşede önemle üzerinde durduğumuz konulardan biridir. Son olarak 23 Ekim'de "Kolektif güvenlik şartı" başlıklı makalede, kolektif (ortak) güvenliği, "kendi güvenliğini başkalarının güvensizliği pahasına inşa etmeyen, yani bölünmez güvenlik anlayışını temel prensip kabul eden güvenlik anlayışı" şeklinde tanımlamıştım. Ve Atatürk'ün "Yurtta barış, dünyada barış" sözünün de hem bir hedef hem de o hedefe varmak üzere uygulanacak "kolektif (ortak) güvenlik" anlayışı formülü olduğunu belirtmiştim.

Evet, Atatürk "ortak güvenlik" anlayışıyla, Türkiye'nin etrafında Türkiye-SSCB Dostluk Anlaşması (1925), Balkan Antantı (1934) ve Sadabat Paktı (1937) ile güvenlik kuşakları inşa ederek "Yurtta barış, komşularda barış" hedefine ulaşmıştı.

SALDIRMAZLIK PAKTI

Atatürk'ün "barış için ortak güvenlik" yolu, kuşkusuz farklı ülkeler tarafından da kendilerine özgü yollarla geçen yüzyılda denendi. Dünya yine bu seçenekle karşı karşıya. İşte Pekin Siangşen Forumu'nun "ortak güvenlik ve sürdürülebilir barış" teması da tam budur.

Üstelik Pekin'de, bu tema üzerinden önemli bir tartışma konusu da doğdu. İran lideri Ali Hamaney adına foruma katılan askeri başdanışmanı Yahya Rahim Safevi, Çin Askeri Bilimler Akademisi'ni ziyareti sırasında bu temaya işaret ederek şu öneriyi yaptı:

"Öncelikle Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) üyesi ülkeler arasında ortak güvenlik ve kalıcı barışın gerçekleştirilmesini öneriyorum. Bunun modeli de üyeler arasında bir saldırmazlık paktının imzalanması olabilir" (cumhuriyet.com.tr, 3.11.2023).

KOMŞUSUNUN SINIRINI KORUMA TAAHHÜDÜ

Gerçi pakt akıllara Soğuk Savaş tipi uygulamaları getirebilir ve Çin, bu çağrışımlı organizasyonlara karşıdır. Yine de kendi içindeki hedefleri nedeniyle Tahran'ın önerisinin üzerinde durulmalı ve tartışılmalıdır. Şundan: İki ülkenin "saldırmazlık paktı" imzalayabilmesi, pratikte birinin diğerine "Senin sınırını ben korurum" taahhüdüdür. Çin ile Rusya, ŞİÖ'ye Hindistan ile Pakistan'ı üye yaparak çok büyük bir barış adımı atmıştır ama ne yazık ki iki ülke arasında, hatta Çin ve Hindistan arasında da henüz sınır problemleri tam olarak çözülememiştir.