Bugün Donald Trump, Amerika Birleşik Devletleri'nin 47. Başkanı olarak yemin ederek göreve başlıyor. Peki yeniden Trump Amerikası, Türkiye'nin Ortadoğu ve ekonomi politikalarını nasıl etkileyecek Stanford Üniversitesi'nden Prof. Ali Yaycıoğlu'na sordum.

Prof. Ali Yaycıoğlu

-Trump bugün göreve başlıyor. Sırasıyla gidelim, uluslararası ilişkilerde ve küresel siyasette hangi taşları yerinden oynatabilir

Birçok uzman küresel bir Trump fırtınası bekliyor. Ben bu konuda emin olamıyorum. Trump öngörülmez bir lider rolü oynuyor. Bu aslında bir tür iletişim ve müzakere şekli. ABD dış politikasında muhakkak bazı oynamalar olacak. Başta yöntemde değişiklik olacak. Kişisel ilişkiler öne çıkacak. Devletler arası ilişkilere alışılagelmiş diplomatik temsilcilerin ve konvensiyonların yanı sıra başka aktörler ve ilişki türleri de etkin şekilde dahil olacaklar. Bugün Elon Musk ABD-Çin ilişkilerini koordine eden bir küresel oligarka dönüştü. Trump, NATO, NAFTA, BM gibi çok devletli ittifaklara ve platformlara ve etkin uluslararası hukuk ve yönetişimim mekanizmalarına mesafeli. ABD'nin liderliğinde liberal demokratik bir küresel ittifaka inanmıyor ama zaten böyle bir ittifak çoktan manasını yitirdi. Şunu söylemeye çalışıyorum: Her şeye rağmen Trump söylediği ya da hissettirdiği kadar radikal değişikliklere gitmeyecek, gidemeyecek. Zaten dünya olarak radikal bir dönüşüm içindeyiz, Trump da o değişimin önemli bir aktörü, ama tasarımcısı falan değil.

REJİMİN OTORİTERLEŞMEARACI OLARAK 'AÇILIM'

-Trump'ın Türkiye siyasetini öngörebiliyor muyuz Özellikle Orta Doğu bağlamında soruyorum. Trump yönetimi gelinen noktada Türkiye'nin ulusal güvenlik ve terör ile mücadele önceliklerini ne kadar dikkate alacak

Trump yönetiminde ABD ile Türkiye ya da daha doğru ifade edelim, Erdoğan rejimi arasındaki ilişkilerde bir yumuşama olacak gibi gözüküyor. Ama yumuşamanın ötesinde çok dramatik bir değişiklik olur mu, emin değilim. Son 10 yılda ABD ile Türkiye arasında ilişkiler Suriye ve Suriye'deki Kürt ya da SDG'nin kontrolündeki bölgenin statüsünden dolayı gerilimliydi. Aynı zamanda 15 Temmuz darbesi, Fetullah Gülen meselesi, Türkiye'nin Rusya ile yakınlaşması, Türkiye'nin Rusya'dan S-400 savunma sistemi alması ve F35 projesinden çıkarılması gerilimi artırdı. Suriye konusunda anlaşmazlık devam ediyor. İmralı açılımı bu konuda bir sonuç doğuracak mı, pek sanmıyorum. Ama bu açılımın öncelikle Suriye ile ilgili olduğunu söylemek yanlış olmaz.

TRUMP'IN KABİNESİZITLARIN KOALİSYONU

-İmralı açılımı ile ABD-Türkiye ilişkilerinin bir bağlantısı var mı

Muhakkak var. Türkiye Suriye'deki Kürt varlığını ABD ve İsrail ile ilişkisini sınırlamak, mümkünse SDG'nin yeni Şam rejimi içinde eritilmesini istiyor. Bu çok mümkün değil. Aslında Türkiye'nin Suriye ve Kürtlerle ilgili tavrında daha derinlemesine, tarihsel bir değerlendirme yapması gerekiyor. Türkiye'nin demokratikleşme, hukuka dönmeyle birlikte gerek ülke içinde gerek ülke dışında barışa ve iş birliğine odaklanmış bir siyaset kurması gerekiyor. Ama şu anda Türkiye'deki rejimin böyle bir değerlendirme yapma ihtimali yok. Kürt açılımı bir yandan rejimin artarak devam eden otoriterleşmesinin bir aracına dönüştürülüyor, diğer yandan Suriye'deki Kürt yapısının Erdoğan'ın Trump ile kuracağı ilişkiyi zedelememesi için bir önlem olarak tasarlanıyor.

-Trump, son yaptığı açıklamalarda Erdoğan'a övgü yağdırdı. Kimi yorumculara göre iyi, kimi yorumculara göre başka birçok mesaj içeriyordu. Siz nasıl okudunuz

Trump Erdoğan'ı, Erdoğan Trump'ı biraz avam bir ifade olacak ama özür dileyerek kullanayım, "kafalayabileceğini" düşünüyor. Bu otoriter liderler arasında yaygın bir ruh hali. Müzakereleri böyle kişisel flört ya da kişisel kavgaya dönüştürüyorlar. Tiyatral bir durum. İzlemesi çok eğlenceli. Ama bu kişiselleştirme ülkeler için ciddi riskler taşıyor. Yine de bence ne Trump ne Erdoğan, sanıldığı kadar birbirleri üzerinde etkili değil. Trump'ın Erdoğan'dan kişisel olarak hoşlandığını pek düşünmüyorum. Zaten eğer böyle bir durum varsa, Erdoğan'ı bilmem ama bu Türkiye'nin de ülke olarak pek hayrına bir gelişme sayılmamalı.

TÜRKİYE DAHA KÖTÜ BİRNOKTAYA GELEBİLİR

- Kabinesine baktığımızda da bizim için pek iç açıcı değil, ne dersiniz

Kabine'de Marco Rubio ve Mike Waltz gibi daha klasik Cumhuriyetçi bir akımın, MEGA'cı ve ABD siyasetinde çılgın bir değişiklik isteyen radikal grubun ve Biden'ın ifadesi ile teknolojik-endüstriyel kompleksin temsilcilerinin bir araya geldiği bir kabine. Ne kadar uyumlu çalışacak, göreceğiz. Ama Trump çıkarları ve beklentileri birbiriyle çelişen gruplardan kendi liderliğinde bir koalisyon kurdu. Türkiye konusunda da farklı pozisyonlar var. Marco Rubio Türkiye'deki insan hakları ihlallerini sert bir şekilde eleştiren bir siyasetçi. Bu iyi mi kötü mü okuyucular karar versin.

-İkinci Trump iktidarının Türkiye üzerindeki olası ekonomik etkileri de tartışma konusu. İlk döneminde her ne kadar dost gibi görünse de ekonomik olarak Türkiye'ye zarar verdiği zamanlar hatırımızda. Şimdi ne beklemeliyiz

Trump neo-merkantalist (dış ticaret ile maliye ve para politikalarında korumacı) bir siyasetçi. Belli oranda korumacı bir ekonomik model kurdu. Ne kadar işler emin değilim. Gümrük vergilerini dediği gibi artırırsa şu anda düşen enflasyon, yeniden yükselişe geçecek. Türkiye'nin ABD ile olan ticareti menfi şekilde etkilenecektir. Ama asıl olan Türkiye'nin dış finansman ihtiyacı. Trump bu konuda Türkiye'ye pek yardımcı olmaz sanırım. Türkiye kendini öyle kötü bir yere soktu ki, muazzam bir yoksullaşma oldu. Şimdi biraz belki toparlanacak ama bir iki sene sonra seçim sürecinde tekrar açılan musluklarla yeni ve öncekinden daha kötü bir noktaya gelecek. Bu rejimler ekonomide ancak tam otoriterleşerek reform yapabileceklerini düşünürler. Benim korkum bu konuda kendilerini ve toplumun bir kısmını ikna etmeleri.

-Neden Kanada ve Grönland'ı istiyor

Grönland çok önemli. Büyük buzullar iklim krizi sonucunda erimeye başlayınca ABD, Rusya ve Çin için kuzey deniz yolu çok önemli oldu. Aynı zamanda Grönland'da muazzam yer altı zenginlikleri var. ABD, Grönland'ı ilhak etmeyecek ama bir şekilde buradaki hakimiyetini güçlendirecek. Kanada konusu da yine bu işle bağlantılı.