Serbest piyasada arz ve talebin kesiştiği noktaya 'denge fiyat' denir. İktisada giriş dersimizde ilk öğretilen bilgi buydu.

Arz tarafı üretime talep tarafı ise gelire bağlı bir değişkendir. Normal şartlarda gelir artışı talep artışına neden olur. Eğer arz artmadan gelir artarsa fiyatlar da artar. Arz ve talep beraber artarsa fiyat dengesi değişmez.

Türkiye'ye bakıyoruz: Erdoğan'ın "NassEkonomi Modeli" döneminde arz artmıyor; üretim yerinde sayıyor. Lakin fiyatlar delice artıyor. Hatta dolar bazında fiyat artışı ABD'den bile yüksek.

Türk-İŞ'in 'Açlık Sınırı' üzerinden gıda fiyatlarına bakalım (yıllık ortalama):

2020: 358,3

2021: 341,9

2022: 345,8

2023: 446,5

2024: 520,7

2025: 594,6

Açlık Sınırı 2021 yılından 2025 yılına TL bazında 692 artış gösteriyor. Dolar bazında ise aynı dönemde fiyat artışı 73,9 olmuş.

Sorunumuz sadece enflasyon değil, hatta asıl sorunumuz pahalılık derken tam da bunu ifade ediyoruz.

Fiyatlar genel seviyesi çok yüksek yerde oluşmuş durumda. Dolar bazında iki katına yükselen fiyatlarla karşılaşıyoruz.

Neden

Acaba gelirimiz mi bu derece arttı Yoksa üretimin artmaması nedeniyle gelir artışı fiyatları patlattı

Nedenlerimiz çokçaAma en önemlisi şudur: Türkiye'de döviz bazında fiyat dengesi çok bozulmuş duruma gelmiştir.

Frankfurt'ta bir daire İstanbul'dan ucuz ise, Berlin'de bir yemek Üsküdar ile yarışıyor ise, Paris'te bir kahve içmek Levent'ten ucuz ise ortada farklı bir şey var demektir.

Türkiye'de şu anda fiyatlar genel dengesi sanırsınız yıllık kişi başına geliri 30-40 bin dolar olan ülkeler seviyesinde.

Yunanistan'da kişi başına gelir 21 bin dolar ama bizden çok daha ucuz bir ülke. Bizim kişi başına gelirimiz 15,4 bin dolar ile Yunanistan'ın gerisinde ama çok daha pahalı bir ülkeyiz.

Evet, Türkiye'de enflasyon sorunundan ziyade bir pahalılık sorunu var; fiyatlar çok yüksek seviyelerde.

Yarın enflasyon düşecek ama pahalılık düşmeyecek. Bunu şimdiden bilmelisiniz. Enflasyon düşünce pahalılık azalacak diye gelmeyecek treni boşuna beklemeyin.

İyi ama neden fiyatlar genel seviyemiz çok yükseldi

Burada elbette tek neden sayamayız. Birçok nedenden en önemlisi gelir dağılımındaki bozukluk sayılabilir.