Ben buna enflasyon değil PAHALILIK diyorum. Yani genel fiyat düzeyinin yükselişi…

Önceki gün TÜRK-İŞ Eylül ayı Açlık Sınırı verisini açıkladı. Buna göre 4 kişilik bir ailenin aylık zorunlu gıda harcaması 27.970,30 liraya yükseldi.

3 yıl önce 2022 Eylül ayında 1 aylık gıda harcaması 7.245,18 liraydı. Buna göre son 3 yılda aylık gıda enflasyonu yüzde 286,1 oldu.

Şimdi asıl sorunumuza geçelim: 3 yıl önce eylül ayında dolar/tl 18,33 liradan 41,32 liraya yükseliyor. Yani dolar/tl değişimi yüzde 125,4'de kalıyor.

Böylece 3 yıl önce 395,3 dolar olan aylık gıda harcaması 676,9 dolara yükseliyor. Yani 3 yılda TL bazında yüzde 286,1 artan gıda fiyatları dolar bazında da yüzde 71,3 artış göstermiş oldu.

Durumu uzun vadede grafikten daha net görebiliyoruz.

2001 yılı Eylül ayında 162,3 dolara kadar düşen aylık gıda fiyatı 2008 yılı Ağustos ayında 618,9 dolara kadar yükseliyor. Çünkü 2001 yılında 1,65 liraya kadar yükselen dolar/tl 2008 yılında 1,17 liraya kadar geriliyor. Oysa aynı dönemde 1 aylık gıda fiyatları 220 liradan 720 liraya kadar yükseliş yaşıyor.

Yıllıklandırılmış fiyatlara göre ise 2002 başında 186, $ olan aylık gıda fiyatı 2008 yılı ortasında 580 $'a kadar çıkıyor.

Şimdi benzer ama daha sert bir durum yaşıyoruz.

2021 sonunda ve 2022 başında aylık bazda 298,3 $ ve yıllık ortalamada da 330,7 $ olan gıda fiyat endeksi şimdi 676,9 $ ve yıllıkta da 636,4 $ seviyesine gelmiş oldu.

Türkiye'de son üç yılda 298,3 $'dan 676,9 $'a yükselen bir fiyat endeksi ile karşı karşıyayız. Dolar bazında %126,9 artan bir gıda fiyat endeksi…

TL bazında yüzde 776,4 artış bir şekilde hazmedilebilir ama asıl sorun dolar bazında artan bu aşırı fiyatlar. Türkiye'de 300 dolardan 670 dolara çıkan fiyatlar ABD'de 300 dolardan 360 dolara yükselmiş.

Yani dünyanın başka bir yerinde görülmeyecek dolar enflasyonu yaşıyoruz.

Bu sadece bizi ilgilendiren bir şey değil. Mesela turist geliyor ve 1000 dolar dediğiniz fiyatı şimdi 2000 dolar diyorsunuz. Tabii ki bir daha gelmiyor.

Geçen yıl ilk 8 ayda yüzde 7,1 artan turist sayısı bu yıl yüzde 0,9 gerileme yaşadı bile. Özellikle komşu ülkelerden gelen turist sayısında ciddi bir azalış görüyoruz. Ama asıl etkinin gelecek yıl oluşması muhtemeldir. Çünkü yüksek fiyat düzeyi daha yeni yeni etkisini göstermiş oluyor.