Türkiye sessiz bir demografik krizle karşı karşıya. 1990 yılında ortalama doğum oranı 3.11 iken, bu oran 2023'te 1.51'e geriledi. Türkiye'de toplam doğurganlık hızı tarihte ilk kez 2024'te 1.48 seviyesine indi. Bu, nüfusun kendini yenileyebilmesi için gerekli 2.1'lik eşik değerin çok altında.

BİR grup gazeteci ile sohbet eden Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş'ın deyimiyle "Alarm seviyesindeyiz". Türkiye şu an kendini yenileyemiyor, yaşlanıyoruz.

- Yaşlı nüfus toplam nüfusun yüzde 10'unu aştı, çocuk sayısı azalırken bakıma muhtaç yaşlıların sayısı hızla artıyor.

- TÜİK'in 2100 projeksiyonuna göre 2100 yılında Türkiye nüfusu 54 milyon, BM'ninkine göre ise 38 milyon olacak. Bu tablo, sürdürülebilir bir gelecek için kırmızı alarm niteliğinde.

55 İLDE NÜFUS KIŞI

Bakan Mahinur Özdemir Göktaş ile yaptığımız sohbeti sizlerle verilerle paylaşacağım:

- 2014'te yalnızca 1 ilde doğurganlık hızı 1.5'in altındayken, 2024'te tam 55 il bu kritik sınırın altına düştü.

- Gördüğünüz harita, 2014'ten 2024'e kadar geçen 10 yılda birçok ilin yeşilden kırmızıya dönerek adeta "nüfus kışı"na girdiğini gösteriyor.

- Batı ve kuzeyde doğurganlık adeta dibe vurmuş durumda: Bartın ve Eskişehir 1.12, Zonguldak ve Ankara 1.15, İzmir 1.17 çocuk ile listenin en altında.

- Toplam doğurganlık hızının yenilenme seviyesi altına düştüğü il sayısı 2017'de 57 iken 2024'te 71 ile yükseldi, yani neredeyse tüm Türkiye'de nüfus kendini yenileyemiyor.

- Sonuç: Türkiye, Avrupa Birliği ortalamasının (1.38) biraz üzerinde bir doğurganlık oranına sahip olsa da hızla yaşlanan bir ülke haline geliyor.

YALNIZLAŞIYORUZ...

- Demografik krizin bir diğer yüzü de aile yapısındaki çözülme ve yalnızlaşma.

- TÜİK verilerine göre Türkiye'de ortalama hane büyüklüğü 2008'de 4 kişi iken 2024'te 3.11 kişiye düştü.

- Bu küçülmenin ardında, bir yandan daha az çocuklu çekirdek aileler, diğer yandan tek kişilik hanelerin artışı var.

HER BEŞ HANEDEN BİRİTEK KİŞİLİK

- Yalnız yaşayan bireylerden oluşan hane oranı 2016'da yüzde 14.9 iken 2024'te yüzde 20'ye yükseldi. Yani her beş haneden biri artık tek kişilik.

- Bazı illerde bu oran çok daha yüksek: Örneğin Gümüşhane'de hanelerin yüzde 31.7'si tek kişilik. Bu oran Tunceli'de yüzde 29.8, Giresun'da yüzde 29.7. Bu iller aynı zamanda nüfusu azalan veya gençleri göç veren yerler; gençlerin büyük şehirlere göçüyle memlekette yalnız ebeveynler ve yaşlılar kalıyor.

- Aile küçülürken evlilik ve boşanma trendleri de endişe verici sinyaller veriyor. 2024 yılında evlenen çift sayısı 568 bin ile önceki yıla benzer seyrederken, boşanan çift sayısı 173 binden 187 bine yükselerek rekor kırdı.

- 2024 itibarıyla hanelerin yüzde 10.9'u tek ebeveyn (çoğunluğu anne) ve çocuklardan oluşuyor. Bu oran Bingöl, Elazığ, Adana gibi illerde yüzde 13'ü aşarak en yüksek seviyelere ulaşıyor.

ULUSAL GÜVENLİK VEKALKINMA MESELESİ

- Demografik göstergelerin tehlike sinyali vermesiyle birlikte devlet, sorunu ulusal güvenlik ve kalkınma meselesi olarak ele almaya başladı.

- 2026-2035 arasını kapsayan "Aile ve Nüfus On Yılı" programını başlattı. Amaç, demografik değişimleri izlemek, doğurganlık oranındaki düşüşün nedenlerini irdeleyip çözüm üretmek ve nüfus politikalarını tüm bakanlıklar arası eşgüdümle yürütmek.

- 13 Ocak 2025'te açıklanan Aile ve Gençlik Fonu, 18-29 yaş arası ilk kez evlenecek gençlere 150 bin TL finansman desteği sağlıyor. Pilot olarak deprem bölgesindeki illerde başlayan uygulama, gençlerin evlilik kararını öne çekmelerinde etkili olmuş, pilot bölgede evlenme sayısında yüzde 64 artış gözlemlenmiş.

- Doğum yardımı sistemi güncellendi. 2025 itibarıyla doğan ilk çocuk için 5 bin TL tek seferlik nakit, ikinci çocuk için aylık bin 500 TL (5 yaşına dek), üçüncü çocuk için aylık 5 bin TL destek ödemesi kararlaştırıldı. Anne hesabına yatan bu doğum desteklerine şimdiden 169 bin 921 başvuru geldi.

KAMU KURUMLARINA