Engelli raporu bulunanlara sağlananları fırsat bilenler, engelli olmadıkları halde engelli raporu alma yoluna gidiyorlar. Hatta sahte engelli raporu alma işini sektör haline getirenler bile oldu. Bu nedenle de sahte engelli raporları ile ilgili inceleme ve soruşturmaların yıllardır sonu gelmedi. Engelli rapor alım süreci bugüne kadar SGK ile Hazine ve Maliye Bakanlığının birlikte yürüttükleri bir konu iken, TBMM'ne verilen kanun teklifi ile bu zor konu SGK'nın omuzlarına bırakılacak gibi görünüyor.

Engelli emekliliğine ilişkin yeni düzenlemeler getiren "Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi" Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonunda görüşülerek kabul edildi. Genel Kurulda süren 2025 yılı bütçe görüşmelerinin 20 Aralık 2024 tarihinde tamamlanması, ardından komisyonda kabul edilen kanun teklifinin görüşülmesi beklenmektedir.

1-Yeni düzenleme, engelli emekliliğinde ne amaçlanmaktadır

2008 yılı Ekim ayından önce ilk defa sigortalı olan engelliler emeklilik sürecinde vergi indirim belgesi esas alınmasına son verilmesi ve yasa teklifinin kabulü ile sigortalıların engelliliğinin çalışma gücü kaybına göre belirlenmesi hedeflenmektedir. Böylece 2008 öncesi ya da sonrası ilk defa sigortalı olanlar arasındaki farkın ortadan kaldırılarak norm ve standart birliğinin sağlanması amaçlanmaktadır. Önceden Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde yürütülen işlemler, yeni durumda Sosyal Güvenlik Kurumunda yürütülecektir.

2-Yeni düzenlemede engelli emeklilik koşulları değişiyor mu

31122008 tarihinden önce ilk defa sigortalı olan 4a (SSK) sigortalılarının çalışma gücü kayıp oranı;

40 ila 49 arasında olanların 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.100 prim ödeme gün sayısı50 ila 59 arasında olanların ise 16 yıl sigortalılık süresi ve 3.700 prim ödeme gün sayısı

Şartlarını taşımaları durumunda yaşlılık aylığına başvuru yapabileceklerdir.

Bu durumda engellilik derecesine göre yaşlılık aylığı bağlanmasında; daha az sigortalılık süresi ve gün sayısı aranan sigortalılar için koşullar güçleştirilmiştir. Örneğin ilk defa 1993 yılında işe giren ve engellilik derecesi, 40 olan bir sigortalının yeni düzenlemeye göre de 40 çalışma gücü kaybı olduğunu varsaydığımızda:

Düzenleme öncesi emeklilik koşulları,; 16 yıl sigortalılık süresi ve 3.760 gün iken

Düzenleme sonrası; 18 yıl sigortalılık süresi ve 4.100 gün olacaktır.

3-Kanun teklifinin yasalaşması durumunda engelli oranı hesabında değişiklik olacak mı

Engelliliği nedeniyle vergi indirimine başvuran sigortalının engellilik derecesi Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmeliğin getirdiği esaslara göre belirlenmektedir. Söz konusu yönetmelikte; Balthazard formülüne göre engellilik derecesi tespit edilmektedir. Bu formül, bireyin engel oranı belirlenirken birden fazla engeli olanlar için kullanılan hesaplama şeklini esas alır. Örneğin 65 yaş ve üzeri bireylerin engellilik oranına Balthazard formülü ile 10 eklenerek engel oranı belirlenmektedir. Yine birden fazla hastalığı veya engeli bulunanların engel oranları Balthazard formülü ile toplanarak kişinin engel oranı hesaplanır. Hali hazırda 2008 Ekim ayı öncesi sigortalı olanların engellilik değerlendirmesinde Balthazard formülü kullanılmaktadır.

Kanun teklifinin yasalaşması durumunda engellilik oranının belirlenmesinde Balthazard formülü kullanılmayacaktır. Bunun yerine Maluliyet ve Çalışma Gücü Kaybı Tespiti İşlemleri Yönetmeliğine göre çalışma gücü kaybı belirlenecektir. Çalışma gücü kaybı belirlenirken ise Balthazard formülü uygulanmaz. Sağlık kurulu raporlarında birden fazla hastalık mevcut ise değerlendirmede en ağır hastalık esas alınarak çalışma gücü kaybının düzeyi belirlenecektir.

Dolayısıyla 2008 Ekim ayı öncesinde ilk defa sigortalı olanların engellilik oranlarının çalışma gücü kaybına göre değerlendirilmesi durumunda; oranların düşme olasılığı bulunmaktadır. Çünkü Balthazard formülüne göre birden fazla hastalık dikkate alınarak engellilik oranı belirlenirken, yeni düzenleme ile sadece sigortalıdaki en ağır hastalığa göre engellilik oranı belirlenecektir.