'Şu Boğazlar Meselesi': Uluslararası Güvenlik ve Montrö Şemsiyesi (1)

Şubat 1936'da İtalya, Habeşistan'ı işgal etti. İtalya'nın Habeşistan ile felaketlere yol açan ilişkisi, Eritre'yi işgaliyle 1889'da başlamışve iki ülke arasında 1895'te ilk savaş yapılmıştı. Ancak Mussolini, yeni kurulmakta olan dünya düzenini, Birleşmiş Milletler'in ilk çekirdeği olan (İtalya'nın da 4 kurucusundan biri olduğu) Milletler Cemiyeti'ni yok sayarak, 30 bin sivili hardal gazıyla ve "dumdum kurşunlarıyla" öldürmüş, esir aldıklarını yerlere yatırıp üzerinden tankla geçerek katletmiş, sadece Habeşistan'ı değil ama Somali ve 4 ülke dâhil Afrika Boynuzu denen yöreyi işgal etmişti. İtalya işgalle kalmamış, bu bölgenin tümünü ilhak etmişti.İtalya'ya bu cesareti veren, 5 yıl önce Japonya'nınMançurya'yı işgali olmuştu. Japonya, 1938'e kadar Çin'deki işgalini genişletmiş, Pekin'e kadar nerede ise Çin'in tümünü ele geçirmişti.1919'da İngiltere Başbakanı Lloyd George, İtalya Başbakanı Vittorio Orlando, Fransa Başbakanı Georges Clemenceau, ABD Başkanı Woodrow Wilson'ın (Almanya'yı ve Osmanlı İmparatorluğu'nu cezalandıran) 1919 Versay Anlaşması ile temelini attıkları Milletler Cemiyeti, bu iki işgale seyirci kalmış, Atatürk'ün ifadesiyle, "Düveli muazzama (büyük devletler) kendi kendisini inkâr etmişti." Atatürk'e göre, Habeşistan işgali yeni uluslararası düzenin yok olması anlamına gelmiş ve bu durum doğrudan 1923 Lozan Barış Antlaşması'nın eki olan Boğazlar Sözleşmesi'ni "manadan ve teminattan mahrum" bırakmıştı.Atatürk, Lozan'da, Çanakkale ve İstanbul boğazlarının "Türk egemenliği alanı dışında sayılması" ve bir uluslararası komisyonun kontrolüne verilmesini kabul ederken, (1) Milletler Cemiyeti'nin kolektif bir güvenlik sistemi kurulmasını sağlayacağı ve (2) dünyanın genel bir silahsızlanmaya gideceği kanısındaydı. O kadar ki, Lozan'dan ayrı olarak Boğazlar Sözleşmesi'ni "Dört Büyüklere" (İngiltere, Fransa, İtalya ve Japonya) imzalattırarak "özel bir garanti sağlanmasını" istemişti.1936'da Almanya'nın Milletler Cemiyeti Silahsızlanma Komisyonu'ndan çekilmesi bardağı taşıran son damla oldu.Türkiye, artık Boğazları uluslararası komisyonun elinde bırakamazdı.var taboolaDivId "";var taboolaPlacement "";if (adServiceConfig.isMobile()) {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_mobile1_milliyet-" 6711406;taboolaPlacement"Mid Article Thumbnails_mobile1_milliyet";}else {taboolaDivId "mid-article-thumbnails_desktop1_milliyet-" 6711406;taboolaPlacement "Mid Article Thumbnails_desktop1_milliyet";}window._taboola window._taboola || ;_taboola.push({ mode: 'thumbnails-mid-a', container: taboolaDivId, placement: taboolaPlacement, target_type: 'mix' });_taboola.push({ article: 'auto', url: 'https:www.milliyet.com.tryazarlarhakki-ocalsu-bogazlar-meselesi-uluslararasi-guvenlik-ve-montro-semsiyesi-1-6711406'