Çok değil belki otuz yıl önce "aşı" denince akla çocuklukta olunan difteri, tetanos, kızamık gelirdi. Yani aşı, çocukluk hastalıklarından korunmak içindi.

Bugünün aşıları ise yalnızca gripten, zatürreden değil, yaşlandıkça hafızamızı yitirmekten de koruyabilir.

Washington Post'ta Richard Sima'nın yazdığı son veriler, kulağa inanılması güç gelen bir bağlantıyı işaret ediyor.

Düzenli aşı olanların, özellikle 65 yaş üzerindekilerin, yıllar sonra demansa yakalanma riskleri daha düşük.

★★★

Bu iddia öyle sosyal medya dedikodusu değil; milyonlarca insanın kayıtlarıyla yapılan araştırmalara dayanıyor.

ABD'de 2022'de yapılan 65 yaş üzeri 1.8 milyon kişiyi kapsayan bir çalışma, en az bir kez grip aşısı olan yaşlıların, olmayanlara göre dört yıl içinde Alzheimer'a yakalanma riskinin yüzde 40 daha düşük olduğunu gösterdi.

70 bin kişiyi kapsayan 2024'teki başka bir geniş taramada, aynı etki yüzde 17 olarak saptandı. Bu oranlar bir hap kadar kesin değil belki ama yıllık grip aşısını ihmal etmemek için güçlü bir neden.

★★★

Asıl çarpıcı olan, çocuklukta geçirdiğimiz suçiçeğinin izlerini silen zona aşısı. Çocukken geçirdiğimiz varisella-zoster virüsü, ömür boyu sinir hücrelerimizde uyur. Yaş ilerledikçe yeniden canlanıp zona hastalığına yol açar.

Ağrılı ve kimi zaman ömür boyu süren sinir ağrıları bırakabilen bu hastalığa karşı geliştirilen iki dozluk aşı, bu yıl Galler'de 280 bin ve Avustralya'da 100 bin kişi üzerinde denendi. 50'sinden sonra olunması tavsiye edilen zona aşıları, demans riskini 7 yıl içinde yüzde 20 düşürüyor. Bu bulgu, uzmanların elindeki en güçlü bağlantı.

★★★

Yakın zamanda (2023'te) onaylanan RSV aşısı da aslında bebekleri ve yaşlıları ağır zatürreden korumak için geliştirilmişti. Fakat 430 bin kişinin izlendiği bir araştırma, bu aşının da belleğin çöküşünü yavaşlatabileceğini gösterdi.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), 75 yaş ve üzeri tüm yetişkinlerin yanı sıra RSV'ye yakalanma riski daha yüksek olan 50 yaş üstü yetişkinlerin bu aşıyı olmasını öneriyor.

Hatta bazı veriler, boğmaca, difteri ve tetanosa karşı yapılan Tdap aşısının bile yaşlılarda belleği koruduğunu gösteriyor.

200 binden fazla hastayla yapılan 2021 tarihli bir çalışma, hem zona hem de Tdap aşısı olan yaşlı yetişkinlerin, aşılardan yalnızca birini olan kişilere kıyasla demans riskinin daha da azaldığını gösterdi.

★★★

Bilim insanlarının açıklaması şu...

Alzheimer ya da başka tip bunaması olan kişilerde, ağır enfeksiyonlar beyin iltihabını tetikliyor. Zaten kırılgan olan sinir hücreleri bir de bu iltihap yüzünden hızla ölüyor.