Bazen bir ülkenin kaderi, toprağın altından çıkan bir damla petrol ya da gri bir kaya parçasıyla değişir.

Norveç'in hikâyesi ders kitabı gibidir.

1969'da Kuzey Denizi'nde petrol bulunduğunda kişi başına gelir2 bin dolar civarındaydı. Bugün75bindolar.

Petrolden gelen gelirleri bütçeye değil, geleceğe yatırmak için bir fon kurdular.

Bugün1.2trilyon dolarlıkdevasaemeklilik fonları var.HerNorveçli'ye250 bin dolar düşüyor.

Bitmedi...

2023'te ülkenin güneybatısında 70 milyar tonlukfosfatrezervi keşfedildi.Değeri24 trilyon dolar.

Fosfat,tarımın can damarı.Topraktaolmazsa ekin büyümez,açlık kapıya dayanır.

Afrika'nın birçok bölgesi, Orta Doğu'nun çorak ovaları bu yüzden yıllardır yetersiz ürün alıyor. Türkiyebilegeçenyıl1.72milyar dolargübre ithal etti.

Üstelikfosfatsadecetarımındeğil,elektrikli araçların,lityumbataryalarının, güneş panellerinin, çiplerindevazgeçilmezgirdisi.

Norveç petrol sonrası çağiçin yeni birstratejik zenginlik kartıyakaladı.

★★★

Körfez'in yıldızıKatar'ın dönüşümü dahakeskin.

1970'lerde doğalgaz çıkarmayabaşladığında kişi başına geliri500 dolardı. Bugün 110 bindolarladünyanın en yükseği.

Bu zenginlik, otoyolları, üniversiteleri, gökdelenleri, hatta 2022 Dünya Kupası'nı inşa etti.

Petrol geliri de azımsanmayacakdüzeyde ama asıl zenginlik, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ihracatından diyelim.

Şimdi enerji gelirini yapay zekâ ve turizmeyatırıyor.

★★★

İsrail, 2010'lardaDoğuAkdeniz'degaz keşfettiğinde enerjifukarasıbir ülkeydi.

Bugün hem kendi elektriğini ucuza halka dağıtıyorhem de Ürdün ve Mısır'a satıyor.

YakındaRumlarla birlikteAvrupa'ya da boru döşeyecek.

2024'te sadece bu sahalardan devletin aldığı vergi ve pay700 milyon dolarıaştı.

Şimdi Gazze kıyısındaki sahaları da devreye alarak Trump'ın desteklediği Hindistan-Suudi Arabistan- Kıbrıs- Yunanistan hattında Avrupa'ya uzanan enerji ve lojistik merkezine(hub) dönüşmek istiyor.

★★★

Dünyanın atölyesiÇinise toprağın altındakinadir toprak elementlerindeküresel üretimin yüzde 80'ini elinde tutuyor.

Bunlar olmadan elektrikli araç motorları, radar sistemleri,balistikfüzeler,rüzgâr türbinleri, çipler üretilemiyor.