"Zamanın Ruhu Üzerine Bir Düşünce"

Hız ve Haz Çağı

Zamanımız hız ve haz zamanı. Hayatın temposu öylesine arttı ki farkında olmadan sadeleşmeye, hatta birçok şeyden feragat etmeye başladık. Gezilerimizden, toplantılarımızdan, sohbetlerimizden, yemeklerimizden, evlerimizden, giyim kuşamımızdan... Ve elbette sanat, edebiyat ve kültür hayatımızdan da feragat ediyoruz.

Bir gün kütüphanemdeki kalın kalın romanların dizili olduğu rafa baktığımda aklımdan şu soru geçti:

"Küçürek hikâye yazılır da küçürek roman yazılamaz mı"

Bu soruyu ilk önce kendi kendime sordum. Aslında cevabım vardı: Amacım, tıpkı küçürek hikâyeler gibi, yoğun anlamlar barındıran bir "küçürek roman" yazmaktı. Yine de fikrimi pekiştirmek için, edebiyat kuramlarıyla ilgilenen, roman ve hikâyeleri olan bir arkadaşıma danıştım. O da bana şöyle dedi:

"Elbette küçürek roman da yazılabilir. Hatta son yıllarda kısa, yoğun ve derin anlatımların popülerleşmesiyle bu tür daha da önem kazandı. Küçürek roman, olay örgüsünün son derece sade olduğu, karakterlerin ve zamanın sembolik biçimde işlendiği kısa romanlar niçin olmasın ki"

Türlerin Sınırında Bir Arayış

Bu düşünceye bakılırsa, edebiyat türlerinin sınırlarını kesin çizgilerle ayırmak pek mümkün değil. Bazen bir türün imkânları, başka bir türün sınırlarını zorlayabilir.

Neden olmasın, küçürek roman da olabilir. Küçürek hikâyede kısaltmaya giden yazarlarımız, anlatıyı beş-altı sayfadan bazen yarım sayfaya, hatta bir paragrafa kadar indiriyor. Aslında hikâyeyi bu kadar küçültüp kuşa çevirmek de doğru değil; çünkü metin tadımlık bir şey hâline geliyor. Hiç olmazsa bir sayfadan az olmaması gerektiğini düşünüyorum. Ama yine de bu yöneliş, edebî zevkin ne kadar değiştiğini gösteriyor.

Artık insanlar uzun metinler yerine kısa metinleri tercih ediyor. Çünkü modern çağın okuyucusu, hız ve dikkat dairesinde kaybolmuş durumda. Kitap okurken motivasyonu düşük; dikkati kolay dağılıyor. Mobil cihazların hayatımıza girmesiyle, "story" adını verdiğimiz kısa videolar bile edebiyatın yerini almaya başladı.

Romanın Değişen Anlamı

Üç-beş sayfalık bir hikâyeyi okuyamayan okuyucu, nasıl olur da 400-500 sayfalık kalın romanları okusun Belki de asıl mesele romanın nasıl okunduğu değil, nasıl yazıldığıdır. Elbette klasik dönemin büyük romanlarını ve yazarlarını bu değerlendirmeye dâhil etmiyorum. Klasik dönem romanlarının çoğu, yaşanmışlıklardan bir pişmanlık devşirme, insanın kendini sorgulama çabası üzerine kuruludur.