Bilimde bazen bir sıçrama yalnızca araştırmacıların dar çevresini değil, tüm insanlığın geleceğini etkiler. 2020'de DeepMind'in geliştirdiği AlphaFold sistemi böyle bir andı. Normalde çözülmesi on yıllar alan bir "protein katlanma" sorununu AlphaFold yapay zekâ (YZ) sisteminin birkaç yıl içinde neredeyse kusursuz şekilde çözmesi, biyolojiyi birdenbire hızlandırdı. Bir zamanlar aylar süren deneyler, şimdi YZ sayesinde dakikalar içinde sonuç vermeye başladı. İlaç geliştirme hızlandı, plastikleri parçalayan enzimler tasarlandı, Nobel ödülleri verildi. Ancak YZ, insanlığın hatta belki de tüm canlıların geleceği açısından çok ürkütücü bir eşiğe hızla yaklaşıyor: "Ayna organizmalar" yaratılabilir.

Bütün canlılar aynı yönde bükülmüş moleküllerden oluşur. Amino asitlerimizin hepsi "sol-elli", DNA'mız ise "sağ-elli"dir. Buna "kiralite" deniyor. Tersine çevrilmiş moleküller de var olabilir; kimya buna izin verir. Ama doğada böyle "simetrik" bir canlı yoktur.

Şimdi bazı araştırmacılar, böyle simetrik bir canlı, sağ-elli amino asitlerden, sol-elli DNA'dan oluşan hücreler, kısacası, bizim dünyamızla simetrik bir biyoloji evreni kurgulamaya çalışıyor. Bilimsel merak açısından heyecan verici, hatta evrende yaşamın başka tür olasılıklarını anlamak açısından çok yararlı, bir o kadar da tehlikeli bir proje.

Ya böylesi organizma bir gün laboratuvardan çıkıp doğaya karışırsa İnsan vücudunun bağışıklık sistemi bu ters yönlü molekülleri tanıyamaz. Bir "ayna bakteri" akciğerlerimize yerleşirse; antikorlarımız onu fark edemez, bağışıklık hücrelerimiz kendilerine hedef bulamaz. Bugün kullandığımız antibiyotikler bakterilerin belirli yüzey yapılarına bağlanarak çalışırlar. Aynı bakterinin "ayna versiyonu" bu bağlanmayı reddeder; antibiyotikler işe yaramaz. "Ayna bakteriler" (canlılar), doğal düşmanları olmadığı için hızla çoğalabilir toprağa karışarak bitkilerin köklerini sarabilir, tarım ürünleri kitlesel olarak ölebilir; açlık, ekonomik kriz birbirini tetikleyebilir. Normal bakterileri virüsler, amipler ya da diğer mikroplar sınırlar. "Aynaları" ise bunların hiçbiri durduramayacak, kontrolsüz, kalıcı bir yayılma riski doğacaktır.

Bu noktada YZ önem kazanıyor. Protein yapılarının "ters" biçimde tasarlanması, genetik dizilerin yeniden yazılması, sanal ortamda deneylerin denenmesi YZ sayesinde hızlanıyor. Eskiden on yıl sürecek bir tasarım deneyi, bugün birkaç ayda tamamlanabiliyor. YZ, teknik engelleri azaltarak daha az uzmanlığa sahip bireylerin veya grupların böyle bir yaratımı denemesine olanak tanıyabilir.

Geçtiğimiz yıl Paris'te Pasteur Enstitüsü'nde olağanüstü bir toplantı yapıldı. 150'den fazla bilim insanı, etikçi ve politika yapıcı bir araya geldi. Bir gün yaratılma olasılığı hızla artan "ayna yaşam" tehlikesini tartıştılar. oğunluk,